Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w świetle konstytucji z 1997 roku. Regulacja i jej oceny Słowo wstępne ozycję ustrojową prezydenta wyznaczają w dużej mierze: sposób wyboru, przyznane funkcje ustrojowe oraz kompetencje. Wszystkie te kwestie w odniesieniu do polskiej głowy państwareguluje w chwili obecnej Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku. Od tego, czy zapisy konstytucyjne dotyczące modelu wyboru prezydenta, a także powierzonych mu funkcji i uprawnień są ze sobą

more »

... ne i przystają do siebie oraz czy przejrzyście i jasno ustalają, co należy do sfery działania prezydenta, a co stanowi kompetencję innych organów (w szczególności drugiego członu władzy wykonawczej, a więc rady ministrów z premierem na czele)zależy to, jak są one oceniane. Niniejszy artykuł ma na celu krótkie przybliżenie sposobu, w jaki obowiązująca w Polsce ustawa zasadnicza reguluje instytucję głowy państwa, a następnie zaprezentowanie tego, jak oceniają ją naukowcy (konstytucjonaliści, politolodzy, socjolodzy i inni), politycy, publicyści, a także opinia publiczna. Regulacja Wybór prezydenta uregulowano w artykule 127 i następnych konstytucji oraz w ustawie z 27 września 1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, do której przepisy konstytucyjne odsyłają. Spośród trzech P 88 DIALOGI POLITYCZNE 11/2009 III RP możliwych sposobów elekcji, a więc: 1) wyboru na zasadzie powszechnego prawa wyborczego; 2) przez izby parlamentarne lub 3) przez specjalny, odrębny organ 1 , polski ustrojodawca wybrał ten pierwszy. Zgodnie z ustawą zasadniczą, prezydent jest wybierany przez naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym na pięcioletnią kadencję, z możliwością jednokrotnego ponownego wyboru. By zostać szefem państwa zwycięski kandydat musi zdobyć ponad 50% głosów. Jeśli taka "sztuka" nie uda się żadnemu z pretendentów do urzędu, przeprowadza się tzw. drugą turę, w której rywalizuje dwóch kandydatów, którzy w pierwszym z głosowań otrzymali największą liczbę głosów. We wspomnianej ustawie o wyborze Prezydenta RP szczegółowo uregulowano zasady zgłaszania kandydatur, kampanii wyborczej, samego głosowania oraz obliczania jego wyników i podawania ich do publicznej wiadomości. Określono również limit wydatków kandydata na kampanię, który wynosi 12 mln złotych, a także zobowiązano publiczne radio i telewizję do emitowania audycji komitetów wyborczychaby jak najlepiej i najpełniej przedstawić społeczeństwu wszystkich kandydatów. Jak słusznie podnoszą Sylwester Wróbel i Rafał Grajcar, utrzymanie powszechności wyboru głowy państwa miało miejsce równolegle z osłabieniem pozycji prezydenta w porównaniu z latami 1992-1997. "Można w związku z tym zadać sobie pytanie, czy elekcja prezydenta w głosowaniu powszechnym jest uzasadniona?" 2 Zdaniem Jerzego Ciapały "wybory powszechne z natury swej wzmacniają pozycję prezydenta [...], [a] elekcja bezpośrednia wpływa niewątpliwie na ugruntowanie legalnej legitymacji władzy" 3 . O roli prezydenta oprócz sposobu wyboru decydują przyznane mu przez konstytucyjnego ustawodawcę funkcje ustrojowe. Traktuje o nich artykuł 126 ustawy zasadniczej, charakteryzując ich istotę. Przepis ten stanowi, iż prezydent jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej. Czuwa on nad przestrzeganiem konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Głównie na podstawie tego właśnie zapisu J. Ciapała wyróżnia cztery funkcje ustrojowe Prezydenta Rzeczypospolitej: "1) głowy państwa; 2) organu czuwającego nad przestrzega-1 Zob. szerzej na temat każdego ze sposobów: J. Ciapała, Prezydent w systemie ustrojowym Polski, Warszawa 1999, s. 55 i nast. 2 R. Grajcar, S. Wróbel, Instytucja Prezydenta w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, w: Instytucja prezydenta i wybory prezydenckie 2000 roku. Studia i szkice, red. S. Wróbel, Bielsko-Biała 2003, s. 21. 3 J. Ciapała, dz. cyt., s. 56-57.