Artykuł wpłynął do redakcji 15.09.2013 r., Zweryfikowaną i poprawioną wersję po recenzjach i korekcie otrzymano w marcu 2014 r. © Zeszyty Naukowe WSOWL Obecny, szybki rozwój metodologii badań jakościowych powoduje wyraźny wzrost zainteresowania wykorzystaniem studium przypadku w badaniach z zakresu nauk społecznych. Jednak mimo rosnącej popularności studiów przypadku, nadal stosunkowo niewiele jest prac szerzej omawiających ich metodologię. Zwykle studium przypadku przedstawiane jest jako jedna

more »

... z wielu metod stosowanych w badaniach jakościowych. Jednak zdaniem wielu badaczy, studium przypadku może być również ujmowane znacznie szerzej -jako specyficzna strategia badawcza łącząca podejście jakościowe i ilościowe. Celem artykułu jest przedstawienie znaczenia studium przypadku w badaniach z zakresu nauk społecznych, omówienie jego niektórych mocnych i słabych stron, jak również ukazanie szczególnej roli, jaką może pełnić studium przypadku w tworzeniu i rozwijaniu teorii w naukach społecznych. Słowa kluczowe: studium przypadku, badania naukowe, metodologia, nauki społeczne WSTĘP Obecny, szybki rozwój metodologii badań jakościowych powoduje wzrost zainteresowania wykorzystaniem studium przypadku w badaniach naukowych. Mimo rosnącej popularności studium przypadku w badaniach prowadzonych w obszarze nauk społecznych, nadal stosunkowo niewiele w polskiej literaturze przedmiotu jest prac szerzej omawiających jego metodologię. Szczególnie ważna jest rola tej metody w tworzeniu i rozwijaniu teorii. Można zatem założyć, że właśnie temu zagadnieniu należy poświęcić specjalną uwagę za względu na niewątpliwe, liczne zalety tej specyficznej strategii badawczej. Badania studium przypadku mają długą tradycję sięgającą czasów Zygmunta Freuda. Wzrost popularności tej metody w naukach społecznych nastąpił na początku XX dzięki szkole chicagowskiej. Od połowy lat 30. do połowy lat 60. XX wieku, wraz ze spadkiem zainteresowania metodami jakościowymi zmalała również popularność studium przypadku. Jednak szybki rozwój metodologii badań jakościowych, obserwowany od końca lat 60. XX wieku, spowodował ponowny wzrost zainteresowania tą me-T h i s c o p y i s f o r p e r s o n a l u s e o n l y -d i s t r i b u t i o n p r o h i b i t e d . -This copy is for personal use only -distribution prohibited. -This copy is for personal use only -distribution prohibited. -This copy is for personal use only -distribution prohibited. -This copy is for personal use only -distribution prohibited. -STUDIUM PRZYPADKU JAKO STRATEGIA BADAWCZA W NAUKACH SPOŁECZNYCH ... 33 todą. W dużej mierze przyczyniły się do tego prace B. Glosera i A. Straussa oraz powstanie i rozwój teorii ugruntowanej. Celem artykułu jest przedstawienie znaczenia studium przypadku w badaniach z zakresu nauk społecznych, omówienie jego niektórych mocnych i słabych stron, jak również zaprezentowanie szczególnej roli, jaką może pełnić studium przypadku w tworzeniu i rozwijaniu teorii w naukach społecznych. STUDIUM PRZYPADKU -ZARYS ZAKRESU POJĘCIOWEGO Przez wielu badaczy studium przypadku uważane jest obecnie za specyficzną strategię badawczą. Głównym zadaniem studium przypadku jest analiza procesów w ich określonym kontekście, ponieważ żadne zjawisko społeczne nie może być w pełni zrozumiane, jeżeli analizuje się go w oderwaniu od otoczenia, w jakim zachodzi 1 . Według J. Apanowicza, metoda ta służy głównie do analizy konkretnych zdarzeń, osób czy zjawisk 2 . Studium przypadku pozwala zrozumieć zarówno, jak procesy organizacyjne i zachowania ludzi wpływają na kontekst oraz jak kontekst oddziałuje na procesy i zachowania ludzi w organizacji. Zastosowanie tej strategii badawczej jest szczególnie wskazane, gdy 3 :  granice pomiędzy badanym zjawiskiem a jego kontekstem nie są jasno określone i mogą mieć istotny wpływ na dane zjawisko;  w badaniach zjawisk złożonych obejmujących wiele zmiennych i elementów, w których nie oczekuje się tylko jednego wyniku;  w badaniach, które opierają się na wielu, różnych źródłach dowodów. Celem studium przypadku może być eksploracja, opis i wyjaśnienie 4 . Studium przypadku jest strategią badawczą, która koncentruje się na zrozumieniu dynamiki pojedynczego układuprzypadku 5 . Zwykle przyjmuje się, że studium przypadku obejmuje pojedynczy przypadek. Jednak może ono obejmować jeden lub wiele przypadków, dotyczyć różnych poziomów analizy oraz odnosić się jednej lub większej liczby organizacji, grup czy jednostek lub zdarzeń. Pojedyncze i wielokrotne studium przypadku różnią się bowiem jedynie sposobem zaprojektowania badań 6 . Studium przypadku zwykle korzysta z różnych metod i technik badawczych stosowanych zarówno w badaniach jakościowych, jak i ilościowych, np. badania dokumentów, wywiady, obserwacje bezpośrednie i uczestniczące czy badania sondażowe. Należy zauważyć, że w studium przypadku żadna z nich nie jest przedkładana nad inne 7 . Wykorzystanie różnych metod i technik badawczych może być uważane za jedną z cech charakterystycznych studium przypadkujest one bowiem strategią badawczą, która rozpatruje zjawiska w ich specyficznym kontekście sytuacyjnym. W praktyce za-1 J. Hartley, Case Study Research, [w]: Essential guide to qualitative methods in organizational research pod red. -This copy is for personal use only -distribution prohibited. -8 Zob. A. Bandura, Social foundations of thought and action: A social cognitive theory, Prentice Hall, Englewood Cliffs 1986. 9 J. Hartley, op. cit.; R.E. Stake, Case Study, [w:] Handbook of Qualitative Research, pod red. N. K.