piotr Czarny wolność sumienia i religii w orzecznictwie niemieckiego Federalnego trybunału konstytucyjnego (wybrane problemy) 1 Pomimo niemal powszechnie uznanego włączenia wolności sumienia i wyznania do katalogu podstawowych praw człowieka, jej kształt budzi ciągle kontrowersje i daleko idące różnice stanowisk. Paradoks polega na tym, że to, co jedni uważają za element realizacji szeroko pojmowanych "swobód religijnych" -a według szerszego określenia "swobód religijnych i światopoglądowych"

more »

... nni uznają za ich naruszenie, i to czasem wręcz oczywiste. Dotyczy to nie tylko "zderzania się" tzw. strony negatywnej i pozytywnej wolności sumienia i wyznania, czyli z jednej strony powinności państwa zasadniczego powstrzymania się od wszelkiej ingerencji w tę sferę życia człowieka, z obowiązkiem władz publicznych podejmowania działań umożliwiających nieskrępowane życie religijne obywateli i tworzenia warunków jego realizacji z drugiej strony 2 . Współcześnie coraz szerzej występują konflikty między wolnością sumienia i wyznania poszczególnych osób, jak również między jej realizacją a innymi wartościami konstytucyjnymi. Wiąże się to z coraz szerszym rodzajem różnych konkretnych zachowań objętych gwarancją poszanowania wolności sumienia, jak i poszerzaniem katalogu "wartości porządku konstytucyjnego". Za jedną z przyczyn opisanego na początku zjawiska uznać można różnice w historycznym rozwoju prawa wyznaniowego w poszczególnych państwach, jak również w odmienności ich struktury religijnej, co radykalnie zmienia postrzeganie niektórych zjawisk społecznych. Poza tym sfery życia religijnego, sumienia i światopoglądu budzą często głębokie emocje i uczucia, co nie tylko oddziałuje na pu-