Zaza Edebiyatında Şehir-Birey İlişkisi: Eksik Bedenler, Daralan Yollar, Genişleyen Muhayyile [chapter]

İlyas Akman
2021 Şehir: Edebî Karşılaşmalar  
Türkiye'de en fazla konuşulan üçüncü dil olan Zazaca, UNESCO'nun dil raporuna göre (Atlas of the World's Languages in Danger-Tehlike Altındaki Dünya Dillerinin Atlası) varlığı tehlike altında olan dillerden biridir. Zazaca, zikredilen raporun kırkıncı sayfasında varlığı tehlike altında gösterilen 2500 dilden biri olarak gösterilir. Bu nedenle bu dilde edebî eserler üretmek dilin varlığını sürdürmesi için son derece önemlidir. Zazaca eserler kaleme alan yazarlar, giriştikleri işin ehemmiyetinin
more » ... arkındadır. Yazarlar, eserlerinin içeriğini oluştururken Zazacanın saf haliyle konuşulduğu köy yaşamına ayrı bir önem verirler. Köyler, izole yapılarıyla nesiller arasındaki sürekliliği sağlayıp dilin, kültürün homojenliğini muhafaza ederler. Şehirler ise heterojen yapılarıyla çoğunlukla saf dilleri, kültürleri bünyelerinde barındırmazlar. Nitekim Zaza edebiyatında şehir olgusu çoğunlukla olumsuz lanse edilir. Öyleki eserlerin bazılarında şehir kelimesinin kendisinden korkan karakterlerle dahi karşılaşılır. Zazaca yazılmış olan bazı eserlerde, şehirler için mezarlık, delik, lanet gibi birçok olumsuz yakıştırmada bulunulur. Şehirlerde maruz kalınan ötekileştirme, kültürel farklılık, dilsel adaptasyon sorunu, sınıflar arası gelir adaletsizliği başta olmak üzere birçok faktör bireylerin şehirle aralarına mesafe koyması sonucunu doğurur. Mekânla didişen bireylerin elinde kalan en büyük teselli kaynağı ise hayaller, rüyalar yoluyla köylerinde bulundukları dönemde yaşadıkları eski mutlu günlere dönmektir. Bu çalışmamızda Zazaca yazılmış olan romanlar, şiirler, hikâyeler üzerinden şehir-birey ilişkisi üzerinde duracağız. Kültürel, ekonomik, dilsel birçok faktör üzerinden söz konusu ilişkiyi analiz etme çabasına girişeceğiz.
doi:10.26650/bs/aa14.2021.001-2.01 fatcat:hviz3lr6lrgjjewhxmyy2jbjfi