Danuta Ślęczek-Czakon, Tomasz Czakon CO JEST DOBREM W KODEKSACH ETYCZNYCH FIRM? Przedmiotem naszego zainteresowania są kodeksy etyczne firm, które traktowane są przez kierownictwa firm jako przejaw szlachetności, symbol etycznego działania, jako jeden ze sposobów rozwiązania deficytów etycznych w działalności gospodarczej. Chcieliśmy sprawdzić, czy tak jest rzeczywiście, czy kodeksy etyczne firm mogą pełnić taką rolę. W tym celu postanowiliśmy zbadać, jakie w kodeksach etycznych są wyobrażenia

more »

... obra, czyli tego, co pożądane dla firmy i interesariuszy. Trudno w tym miejscu zaprezentować wszystkie najważniejsze preferencje aksjologiczne obecne w kodeksach, dlatego przedstawimy tylko te, które dotyczą sposobów tworzenia kodeksów, pojmowania ich roli oraz stosunku do najważniejszych interesariuszy. W ten sposób wyjaśnimy, jak ujmują dobro (to, co pożądane, godne realizacji) twórcy tych dokumentów. Zestawienie oczekiwań etyków wobec kodeksów etycznych firm (ich uzasadnienia, procesu tworzenia, funkcji, wyznaczania powinności wobec interesariuszy) z treścią kodeksów obecnych w różnych firmach pozwoli ustalić, w jakim stopniu preferencje twórców kodeksów są zbieżne z wymogami etycznymi. Nasze poszukiwania opierają się na badaniach empirycznych (analizie treści kodeksów za pomocą zestandaryzowanego kwestionariusza; analizę przeprowadzono w pierwszej połowie 2013 r.) i porównaniu wymogów etycznych z deklaracjami i postulatami zawartymi w kodeksach 1 . _________________ 1 Artykuł, w części empirycznej, wykorzystuje niektóre wątki książki T. Czakona: Między paternalizmem a restrykcyjnością. Prawa pracownicze w kodeksach etycznych firm. Toruń 2013. ZESZYTY NAUKOWE CENTRUM BADAŃ IM. EDYTY STEIN -FENOMEN DOBRA NUMER 13/14 POZNAŃ 2015 280 Danuta Ślęczek-Czakon, Tomasz Czakon Oczekiwania etyków wobec kodeksów etycznych firm Kodeksy etyczne firm są zjawiskiem coraz bardziej powszechnym. Posiadają je liczne firmy, szczególnie te duże, o zasięgu międzynarodowym, ale znajdziemy je także w wielu mniejszych i małych firmach o zasięgu krajowym czy nawet lokalnym 2 . Kodeksy etyczne często są jednym z elementów polityki firm realizujących programy etyczne, społeczną odpowiedzialność biznesu bądź innych tego typu działań. Wśród badaczy tego zjawiska toczą się dyskusje o wiele spraw, między innymi dotyczą one zasadności używania terminu "kodeksy etyczne", celowości formułowania kodeksów, ich roli, struktury, właściwych sposobów ich tworzenia i przyjęcia. Dokumenty, które były przedmiotem analizy, nazywane są różnie: kodeksami etycznymi, kodeksami etyki, zasadami postępowania, lecz także kodeksem etyki i postępowania w biznesie, standardami etycznego postępowania, normami i zasadami postępowania określonej firmy lub przedsiębiorstwa. Jednocześnie ukształtował się już zwyczaj nazywania ich kodeksami etycznymi i nie ma sensu z nim walczyć, dlatego w dalszej części (mając świadomość związanych z tym wątpliwości i nieoczywistości) będziemy się posługiwać tym terminem. Kodeksy etyczne firm są zbiorem opisów sytuacji, sposobów postępowania, nakazów, zakazów określających pożądane zachowania w firmie oraz zachowania firmy wobec otoczenia. Z tych opisów, nakazów i zakazów łatwiej lub trudniej można wydobyć pewne typy wartości obecne w kodeksie. Kodeksy etyczne firm stanowią -jak pisze Bożena Klimczak -"mieszankę zasad technicznych, rozsądkowych, a także reguł moralnych" 3 . Cytowana autorka twierdzi, że zazwyczaj posiadają one kilka części, w których deklaruje się określone zachowania wobec interesariuszy: właścicieli, współpracowników, dostawców i nabywców, konkurentów, sąsiadów i społeczeństwa, państwa. Stwierdza również, że kodeksy firm "służą przede wszystkim do informowania «stejkholderów» 4 o zakresie przyjętych przez firmy zobowiązań społecznych" 5 . W opinii Mirosławy Rybak, kodeksy etyczne firm "określają zakres odpowiedzialności zarządu oraz rady nadzorczej, wynikający z przyjętych przez przedsiębiorstwo zobowiązań wobec społeczeństwa. Zobowiązania te polegają zazwyczaj na promocji dobra, _________________ 2 B. Klimczak, Etyka gospodarcza, Wrocław 1999, s. 72. 3 Ibidem. 4 Coraz bardziej upowszechnia się tłumaczenie terminu stakeholder na "interesariusz", co najczęściej oznacza podmioty zainteresowane działaniem firmy, podmioty, na które wpływa firma i one na nią wpływają; przyjmuje się istnienie różnych interesariuszy, o czym dalej. 5 B. Klimczak, op. cit., s. 73.