İsmini İngiliz filozof Jeremy Bentham 'ın 1785 yılında tasarlamış olduğu hapishane inşa modelinden alan Panoptikon; bütünü gözetlemek anlamına gelmektedir. Panoptikon kavramının altında yatan ana düşünce dönemin geniş kitleleri kontrol altına alma isteğidir. İnsan, tarihin başlangıcından bu yana içgüdüsel olarak özgürlüğünü kısıtlayan her türlü eylem karşısında bazen pasif bazen de aktif bir direniş içerisine girmiştir. Öte yandan, insanlık üstün bir gücün varlığına da ihtiyaç duymuştur. Bu

more »

... n güç bazen bir yaratıcı, bazen de bir insana yüklenen yönetici / lider rolüdür. Bu rolün karanlık taraflarından birisi ise gücü kontrol etme isteği ve gözetimdir. Geçmişten günümüze özellikle iktidarın kontrolü elinde bulundurma arzusu gözetim anlayışını bir çeşit kontrol mekanizmasına dönüştürmüştür. Öte yandan, hem sosyoloji hem de felsefenin temel kavramlarından olan panoptikon, bir çeşit hapishane modelidir. Pan ve opticon kelimlerinin birleşiminden oluşan bu kelime bir yeri tamamiyle gözetlemek anlamına gelmektedir. Bu model, yuvarlak bir düzeneğe kurulmuş, birkaç kattan oluşan tek odalı hücrelerden oluşmaktadır. Gözetleme endişesi ve korkusu yaymak için tasarlanan bu yapılar merkezi bir kontrol kulesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Kuleden tüm hücreler tek tek görülmektedir. Ancak hücrelerdeki kişiler gözetleyen kişiyi görememektedir. Bu araştırma ile, başlangıçta birhapishane modeli olarak tasarlanan bir kavramın sonrasında felsefi bir kurama dönüşmesi sanat ve güç kavramı üzerinden sorgulanarak ele alınmıştır. Sanatın derinlikli ve gözlemci yanı, felsefe ile bütünleştiğinde "panoptikon" kavramına farklı bir bakış açısı getirilmeye çalışılmıştır.