In juni 2009 steekt de 21-jarige Rex van P., bewoner van een opvanghuis voor daklozen in Amsterdam, drie medewerksters neer. Eén van hen overlijdt, twee anderen raken zwaargewond. Uit zijn verklaringen blijkt dat Van P. bang was dat hij vanwege agressief gedrag uit het opvanghuis zou worden gezet. Omdat Van P. vervolgens niet meewerkt aan een onderzoek door gedragsdeskundigen naar zijn geestvermogens, stelt de rechtbank dat niet kan worden aangenomen dat Van P. handelde vanuit een psychische

more »

... ornis. De rechtbank legt 16 jaar gevangenisstraf op, maar geen tbs. 1 Tijdens het hoger beroep oordeelt het hof echter dat Van P. wel degelijk lijdt aan een psychische stoornis. 2 Het hof baseert zich op de verslagen en verklaringen van de gedragsdeskundigen die de opdracht hadden Van P. te onderzoeken, maar door zijn weigerende houding geen diagnose konden stellen of een oordeel over de mate van toerekeningsvatbaarheid konden geven. Ook het feit dat er voor het incident pogingen werden ondernomen om Van P. in psychiatrische behandeling te krijgen, wordt in de onderbouwing meegenomen. Het hof veroordeelt Van P. tot 12 jaar gevangenisstraf en tbs met verpleging. De zaak van Van P. laat zien dat de zogenoemde weigerproblematiek niet nieuw is binnen het strafrecht. Dit valt ook af te leiden uit het onderzoek van senior rechter Jongeneel, waarin hij vijftig rechterlijke uitspraken van zaken beschrijft waarin de verdachte medewerking aan het gedragskundige onderzoek had geweigerd; in 29 zaken werd overigens ondanks de weigering de maatregel tbs opgelegd. 3 Al decennialang proberen verdachten van ernstige strafbare feiten het gedragsdeskundig onderzoek te frustreren om te voorkomen dat zij de maatregel tbs opgelegd krijgen. Menig verdachte verkiest een lange gevangenisstraf boven de maatregel tbs, waarvan de duur niet alleen lang maar ook ongewis is. En naarmate de rechter minder informatie heeft over de geestesgesteldheid van de verdachte, wordt het lastiger om de aanwezigheid van een stoornis te onderbouwen en wordt de kans om een tbs-maatregel opgelegd te krijgen kleiner. Afgelopen najaar kwam de zogenoemde weigerproblematiek volop in het nieuws. Michael P., verdachte van de moord en verdwijning van een jonge vrouw, bleek * Prof. Joke Harte is hoogleraar bij de afdeling Strafrecht en Criminologie van de Vrije Universiteit en lid van de redactie van PROCES. 1