Originalni naučni rad Original Scientific Paper Aleksandar Fatić RELIGIOZNO VEROVANJE I MODALITETI TOLERANCIJE U LIBERALNOM DRUŠTVU 1 APSTRAKT: Tekst razmatra tri aspekta pripadanja sistemima religijskog verovanja u modernom liberalnom društvu (1) iskrenost i doslednost u verovanju, (2) mogućnost eksteriorizacije verovanja kroz šire društvene interakcije i transakcije i (3) odnos između religioznog verovanja i savremene koncepcije "afirmativne tolerancije", ili afirmacije različitosti, koja je

more »

... multikulturnim liberalnim društvima postala naglašena forma javne politike. Autor argumentiše da negativna tolerancija omogućava nesmetano iskreno religijsko verovanje u privatnom životu, ali i dobronamernost koja se ukazuje onima koje "pravoverni" vide kao religijski "zabludele", dok afirmativna tolerancija, naprotiv, otvara niz logičkih problema. Zahtev, prisutan u politici afirmativne tolerancije, da se prihvati potencijalna supstantivna validnost suprotnih verovanja proizvodi rikošet efekat u devalidaciji sopstvenih religijskih uverenja. Ova činjenica stvara teškoće religijskim zajednicama kada se radi o uverenjima koja su, u odgovarajućim sistemima verovanja, definišuća za pojmove moralnog dobra i moralnog zla. Kada se pažljivije logički ispita odnos između soterioloških obećanja, koja karakterišu ono što se ponekad naziva "supstantivnim" nivoom religioznosti, s jedne strane, i javnog očekivanja telarantne koegzistencije različitih religijskih zajednica na društvenom nivou, s druge strane, postaje jasno da se može očekivati samo negativna tolerancija. Bilo kakvo očekivanje afirmativne tolerancije devalvira soteriološki skript odgovarajućeg sistema religioznog verovanja, i stoga može dovesti do ozbiljnih poremećaja liberalnog modela multikulturne koegzistencije. Autor zaključuje da je nedavna politička najava "propasti multikulturnog eksperimenta" pre prouzrokovana agresivnim sprovođenjem javne politike afirmativne tolerancije nego nekom spontanom netolerantnošću različitosti od strane bilo kog od velikih sistema religioznog verovanja koji su danas dominantni u liberalnom demokratskom svetu. KLJUČNE REČI: religija, supstantivna religioznost, funkcionalna religioznost, soteriologija, negativna tolerancija, afirmativna tolerancija, liberalno društvo, multikulturalizam. Uvod Jedno od osnovnih etičkih pitanja koja se postavljaju u vezi sa politikom tiče se dileme o tome da li je političaru dopušteno da postupa na način koji bi, kada bi tako 1 Autor duguje zahvalnost dr Vojinu Rakiću za izuzetno korisne komentare povodom ranije verzije ovog teksta. Sve slabosti, naravno, isključivo su odgovornost autora. 60 Aleksandar Fatić