Faaliyet Raporlarında Metin Sıralamasının Profesyonel Olmayan Yatırımcı Kararlarına Etkisi Üzerine Bir Araştırma

Youssef OUSHAR, Ozan ÖZDEMİR
2020 Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi  
This paper's aim is to reveal the influence of both the text order and the graphics use in the annual reports on nonprofessional investors' decision. A total of 422 Participants were recruited for the experiment from undergraduate classes and Yusuf AVŞAR, Ozan ÖZDEMİR 258 Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, Yıl: 2020 Cilt: 23 Sayı:1 Overall results imply that there is a recency effect occurred by non-professional investors due to the planned presentation ordering of
more » ... arrative information. In other words, when the investor sees positive information and developments at the end of the annual report, their viewpoint toward the company will be positive. This result also applies to the negative information. In addition, including a positive graph right after the bad news had almost no effect on the non-professional investors' decision. In general, specifically the Public Finance Department, the recency effect took place in Economic and Administrative Sciences Faculty students' case and was not witnessed in the case of non-economic and administrative students. For all students, while the textual order had no effect on the investing decision, it has an effect on both investment amount and gain expectancy. For the case of Banking & Finance, Public Finance, Business and Economic students, which represents the main data source in our study, textual order had an effect on investing decision, investment amount, gain expectancy and the general view toward the company. A primacy effect was found in the case of other Economic and Administrative departments students vis-à-vis the investing decision. While Recency effect was found in female students and students who have weak financial literacy, it was not found in the case of male students and students who have strong financial literacy. Although the information included in the annual reports has to be correct and objective, keeping this information nonmanipulated while changing the information presentation order has significant effects on the non-professional investor decision in favor of the company. Furthermore, the results suggest to strengthen the audit procedures applied to such documents. GİRİŞ Ekonomik olayların ve faaliyetlerin nicelleştirilmesine önem verilerek, muhasebe genel olarak sayı odaklı bir disiplin/düzen olarak görülmesine rağmen, şirketler tarafından yayınlanan haberler (hisse senedi fiyatı, satışlar, kâr gibi bilgiler) çoğu zaman ilave açıklamaları kapsayacak şekilde ayrı olarak sunulmamaktadır. Bu nedenle, şirketin faaliyetleri anlatılarak, dil, haberlerin belgedeki yerleri ve sıralanmaları gibi değişkenlerin ile muhasebe bağlantısı, kurumsal muhasebe sonuçlarını iletme konusundaki rolü giderek artan bir ilgi görmektedir (Riley ve Yen, 2019). Yıllık faaliyet raporu, yönetim organı tarafından Türk Ticaret Kanunu ve "Şirketlerin Yıllık Faaliyet Raporunun Asgari İçeriğinin Belirlenmesi Hakkında Yönetmelik" hükümlerine göre düzenlenen, şirketin ilgili yıla ilişkin faaliyetlerinin akışı ile her yönüyle finansal durumunun doğru, eksiksiz, dolambaçsız, gerçeğe uygun ve dürüst bir şekilde yansıtıldığı, şirketin gelişmesinin ve karşılaşılması muhtemel risklerin belirtildiği dokümandır (Deloitte, 2014: 5). Yıllık faaliyet raporları, çalışanlar, sendikalar, satıcılar ve düzenleyiciler dâhil, bir şirketin yönetimi tarafından hissedarlara ve paydaşlara hazırlanan ve yıl boyunca faaliyetlerde ne olduğunu açıklayan bir belgedir. Faaliyet raporlarının içeriği ve sunum ile ilgili genel standartlar yoktur ve bazı şirketler yerel otoriteler tarafından bir zorunluluk olmadıkça bu tür bir raporu hazırlamaz. Ancak, bu belge, başka bir yerden kolayca keşfedilemeyecek önemli bilgileri içermekte olup hazırlık/hazırlama süreci önemli derecede zaman ve çaba harcanmasını gerektirmektedir (Kennon, 2018) . Faaliyet raporu, Ticaret Şirketlerinin Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca Denetlenmesi Hakkında Yönetmeliğin "Denetime Konu İşlemler" başlıklı 5/1k maddesine göre denetime konu işlemler içerisinde sayılmıştır (Kumkale, 2016). 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu madde 514 fıkra 1 uyarınca, yönetim kurulu, geçmiş hesap dönemine ait, Türkiye Muhasebe Standartlarında öngörülmüş bulunan finansal tablolarını, eklerini ve yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporunu, bilanço gününü izleyen hesap döneminin ilk üç ayı içinde hazırlar ve genel kurula sunar (TTK, 2011). Faaliyet raporlarının yapısında genel olarak iki farklı bilgi çeşidinin bulunduğu görülmektedir; ilki ağırlıklı olarak şirketin vermek istediği mesajları vurgulayan, yönetim kurulu başkanının mesajı, şirkete ait vizyon, misyon ve değerleri, şirketin yönetim kadrosunu ve insan kaynaklarını ele alan bilgileri ayrıca şirketin gerçekleştirdiği sosyal sorumluluk faaliyetlerini ve kültürel etkinlikleri içerir. İkinci önemli kapsam ise mali tablolar ve ilgili dipnotların, denetim raporunun, analiz, grafik, hisse senedi performansı, yıllık performans değerlendirmeleri ile finansal verilerin açıklandığı ve verilen mesajların rakamlarla desteklendiği bölümlerdir (Yıldırım, 2009) . Faaliyet raporlarında önem arz eden konu, mali tablolar ve raporlarda bulunmayan şekil ve grafiklerdir. Faaliyet raporu, başkan mesajı vs. bu tür şirketlerin rakamsal bilgilerin yanında yayınladığı sayısal olamayan bilgilere, yabancı literatürde "Accounting Narratives" veya Muhasebe Anlatıları olarak ifade edilir. Faaliyet raporları bu yönüyle, yasal açıklama kısıtlamalarının ve zorunluluklarının dışında, şirketin stratejileri ve hedeflerini destekleyerek, yönetim tarafından ayarlanabilen veya manipüle edilebilen bir değişkendir (Adelberg , 1979) . Yatırımcıların kararlarına etki etme ve kendi menfaatlerine/lehine yönlendirmek amacıyla, şirketlerin yönetimleri tarafından yapılan, grafiklerin ölçümlerini bozmak, bilgilerin sıralanmasını değiştirmek, iyi haberlerin sebeplerini kendi çabasına atfedip kötü bilgileri devlet politikaları ve enflasyon gibi dışsal ve kontrol edilemeyen faktörlerin üstüne atmak, bilginin kötü veya iyi olduğuna göre kullanılan yazılışı manipüle etmek gibi çeşitli faktörler, farklı ülkelerde araştırma alanı olarak oldukça önem gören bir konudur. Çalışmada, faaliyet raporlarında metin sıralanmasının değiştirilmesi ölçülen temel faktör olduğu için, diğer faktörlerle ilgili yapılan çalışmalardan kısaca bahsedilmiştir. Beattie ve Jones (1992) yapmış oldukları çalışmada, İngiltere'de 240 büyük şirketinin yıllık faaliyet raporlarının analizinden, grafik kullanımının niteliğini ve kapsamını araştırmışlardır. İyi performansa sahip olan şirketlerin finansal grafikleri kullanma sıklığının daha yüksek olduğunu açıklamışlardır. Bu grafiklerin % 30'unda sayısal veriyi grafik gösterime dönüştürmede ölçüm bozulmaları tespit edilerek, gerçek sayısal verilerin ortalama %10,7 oranında abartıldığı da keşfedilmiştir. Ölçüm bozulmasının etkisi genellikle şirketin performansını daha iyi göstermek içindir. Sonuçta, yazarlar, finansal grafiklerin etkili iletişimi geliştirme potansiyellerini yerine getirmediği sonucuna varmışlar ve buna göre, denetçilerin ve yöneticilerin bu alandaki sorumluluklarının daha belirgin hale getirilmesi gerektiğini belirtmişlerdir. Beattie ve Jones (2000) , 1988-1992 döneminde, İngiltere'de en büyük 137 şirketin faaliyet raporlarını incelemişlerdir. Şirketlerin faaliyet raporlarındaki finansal grafiklerin, okuyucunun şirket performansı üzerindeki izlenimini olumlu bir şekilde yönetmek için kullanıldığı ve bu nedenle faaliyet raporlamasında bir önyargı bulunduğu sonucuna varmışlardır. Clatworthy ve Jones (2003) , Birleşik Krallık'ta, borsada listelenen 100 şirket üzerinde başkan mesajı kullanımını araştırarak, performansı iyi olan şirketlerin kötü haberlerden daha fazla iyi haberlere
doi:10.29249/selcuksbmyd.604828 fatcat:nkw2wqqxgve4zjg24eokdxpl2m