Cóż wspólnego może mieć ze sobą prawo i literatura? Bez wątpienia przedmiotem zainteresowania obu tych dziedzin są teksty, czyli ciągi słów, zdań niosących treść, które to podlegają interpretacji. Nie można się jednak poprzestać na tym spostrzeżeniu. Literatura stanowi bowiem nośnik koncepcji filozoficznych i refleksji etycznych 1 , a prawo siłą rzeczy jest wyrazem urzeczywistnienia takich czy innych założeń filozoficznych i etycznych. Po wtóre literatura odnosi się chyba zawsze w mniej lub

more »

... ziej metaforyczny sposób do realnego świata, stanowi więc komentarz do ludzkich stanów egzystencjalnych bądź problemów społecznych. Z tymi ostatnimi zaś nieuchronnie wiąże się fenomen prawa. Literatura może być zatem narzędziem, które uwrażliwia na kontekst społeczny osoby odpowiedzialne za jego tworzenie, interpretowanie i stosowanie. Z radością więc należy przyjąć fakt pojawienia się w Polsce badań w nurcie law and literature -kierunku badawczym popularnym zwłaszcza w amerykańskiej filozofii prawa, w podręcznikach opisywanym jako przykład postmodernistycznego podejścia w naukach ogólnych o prawie 2 . Zaznaczyć należy, że recenzowane dzieło nie ma w Polsce charakteru zupełnie pionierskiego. Odnotowania wymagają trzy prace pod redakcją historyków prawa z Uniwersytetu Warszawskiego -Marka Wąsowicza i Jarosława Kuisza 3 , a także artykuł Grzegorza Maronia 4 . Recenzowana praca stanowi zbiór artykułów pogrupowanych w dwie kategorie: "od prawa do literatury" oraz "od literatury do prawa". Autorami są zarówno przedstawiciele nauki prawa, jak i filologii z kilku polskich ośrodków, a także studenci prawa na Uniwersytecie Gdańskim oraz z kilku zagranicznych uczelni (związani krótkotrwale z WPiA UG poprzez program Erasmus). Autorzy w pierwszej części publikacji podejmują przede wszystkim problematykę metodologiczną nurtu law and literature, w drugiej -analizują wątki prawne i prawnicze w wybranych dziełach literackich, a także filmowych. Z zagadnień metodologicznych szczególną rolę odgrywa sposób wyznaczenie kierunków badań, które dotyczą związku prawa i literatury. Zarówno Joanna Kamień, jak i Kamil Zeidler prezentują swoje autorskie koncepcje. Kamień (s. 30-34) wyróżnia cztery zasadnicze kierunki badawcze: 1) "prawo jako literatura" (ujęcie wewnętrzne), który traktuje tekst prawny jako rodzaj narracji literackiej, a więc postuluje stosowanie do badania prawa metod nauk o literaturze; 2) "prawo w literaturze" (ujęcie zewnętrzne) poszukujący motywów prawnych w dziełach literackich; 3) "literatura w prawie", który odnosi się np. do zagadnień związanych z prawem autorskim, cenzury czy powoływania się na literaturę piękną w mowach sądowych lub orzecznictwie; 4) "literatura jako prawo" dotyczący tekstów literackich, które spełniały jednocześnie funkcję kodowania norm prawnych (np. w antycznym Rzymie). Z kolei Zeidler (s. 17-23) przedstawia klasyfikację, złożoną aż z sześciu ujęć badawczych. Oba te teksty dzięki oryginalnym i głęboko przemyślanym propozycjom posuwają znacznie rozumienie związków literatury i prawa. W wyodrębnionej przez Zeidlera kategorii "literatura prawnicza" plasuje się artykuł Tomasza Widłaka analizujący Sprawę Grotołazów Lona Fullera (s. 95-107), czyli znane dzieło filozoficznoprawne, w którym zastosowano narrację typową dla literatury pięknej. Z pierwszej części wart uwagi jest również 1 Szyszkowska (2013: 415): "Bez pisarzy filozofia byłaby dostępna jedynie dla wtajemniczonych".