Edukacja ludności wiejskiej na łamach tygodników społeczno-kulturalnych Królestwa Polskiego po 1864 r [chapter]

Emilia Maciejewska
2013 Addenda do dziejów oświaty. Z badań nad prasą XIX i początków XX wieku  
Edukacja ludności wiejskiej na łamach tygodników społeczno-kulturalnych Królestwa Polskiego po 1864 r. Problem oświaty ludności wiejskiej w II połowie XIX w. był niezwykle istotny. Sama wieś, zwłaszcza po reformie uwłaszczeniowej, zaczęła odgrywać coraz poważniejszą rolę w gospodarce Królestwa Polskiego. Rok 1864 jest więc bardzo istotny, gdyż wprowadzona reforma skutkowała nieodwracalną zmianą dotychczasowej struktury wsi. Chłopi uzyskali wówczas ziemię na własność i stali się prawdziwymi
more » ... darzami. Skończyły się czasy gospodarowania u pana, a nastały czasy pracy dla siebie. Nieco upraszczając, wcześniej za chłopa myślał pan, a po 1864 r. chłop stanął przed trudnym zadaniem samodzielnego utrzymania swego gospodarstwa. Po uwłaszczeniu nie wystarczyło tylko być właścicielem ziemi, trzeba było "trafnie obmyślić środki działania, przewidzieć przeszkody i obliczyć roztropnie spodziewane skutki. [...] ten przymiot wyrabia się nauką i praktyką [...], ukończenie czterech klas wystarczało, aby objąć majątek [...] ale nie starczało, by go utrzymać..." 1 . W tym momencie ujawnił się problem wynikający z wieloletnich zaniedbań pod względem oświaty ludowej. Chłopi byli słabo wykształceni, tę grupę społeczną cechował wysoki poziom analfabetyzmu. Stefan Kieniewicz podawał, że zjawisko to dotyczyło ok. 70% ludności Królestwa Polskiego, aczkolwiek w niektórych gminach odsetek ten był znacznie wyższy i dochodził nawet do 80% 2 . Problem analfabetyzmu próbowano rozwiązać za sprawą reform. Wprowadzona w 1864 r. reforma szkolnictwa była związana z represjami popowstaniowymi, co zaowocowało wprowadzeniem języka rosyjskiego do szkół jako wykładowego. Dodatkowo, program nauczania przepełniony był treściami, które miały przekonać chłopów do systemu carskiego, ukazywano bowiem cara * Mgr, doktorantka, Katedra Historii Polski XIX w., Instytut Historii, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Uniwersytet Łódzki, 90-219 Łódź, ul. Kamińskiego 27a.
doi:10.18778/7525-911-7.03 fatcat:zkit32qk2rdtvlnhi7mncrrf4u