Rozumność i mądrość jako przejawy osobowej natury człowieka Poszukiwanie źródeł pojęcia rozumności można rozpocząć od Boecjusza i św. Tomasza z Akwinu, którzy określili osobę jako individua substantia rationalis naturae (indywidualna substancja o rozumnej naturze). Według ich definicji, na pojęcie osoby składają się trzy elementy: substancja, indywidualność i rozumność 1 . Substancja oznacza obecność ontologicznego substratu, który transcenduje zdolności (możliwości) i akty specyficznie

more »

... Rozumność odnosi się więc do cechy, która przynależy do ludzkiego istnienia. Cechy tej nie można "wyćwiczyć" w sobie, gdyż jest ona dana osobie ludzkiej z natury. Warunkuje ona zdolność wykonywania ściśle ludzkich aktów. Człowiek jest podmiotem, który ma swoją najgłębszą podstawę w rozumności, a z niej wynika wolność oraz zdolność panowania nad sobą i rzeczywistością. Istotne i zarazem nieodzowne właściwości osoby stanowią: rozumność, wolność i duchowość -w nich ma podstawę godność człowieka 2 . Tym, co zasadniczo wyróżnia człowieka spośród wszystkich istot, jest jego poznanie, które samo w sobie jest różnorodne i różnie ustrukturalizowane. Rzeczywistość w nim się ukazująca wskazuje na obiektywizm poznawczy człowieka i jego niepodważalną wartość. Wyciska ono piętno na osobowych przeżyciach, na postępowaniu i twórczym wysiłku. Ludzkie poznanie i wynikające z niego działania istnieją w podwójnym wymiarze: materialnym i duchowym. Człowieka charakteryzuje zdolność do poznania poprzez czynności intelektualne, działanie moralne, przeżycia estetyczne oraz religijne. Jest on w stanie poznawać siebie i swoje akty, przeżywa siebie jako podmiot swych aktów. Umysł ludzki posiada więc nie tylko zdolność do poznania rzeczywistości, ale także ma 3 Por. T. Hejnicka-Bezwińska, O zmianach w edukacji. Konteksty, zagrożenia i możliwości, Wyd.