DE SCHRIJFDOOS HERFSTPLANTEN VAN DOMOTO GOSABURO De natuur vormt een onuitputtelijke bron van inspiratie voor Japanse lakkunstenaars; niet zozeer grootse landschappen of vergezichten, maar veeleer intieme plekjes of individuele bomen, planten of bloemen. Herfstplanten behoorden van oudsher tot de populairste onderwerpen. Vanwege de prachtige kleuren en het zonnige weer was de herfst voor veel mensen het meest geliefde seizoen. In de Japanse iconografie staan de Zeven Herfstplanten (aki no

more »

... sa) symbool voor geluk en een lang leven. Ontwerp Hoewel de traditionele iconografie in het begin van de 20e eeuw aan kracht had ingeboet bleven herfstplanten als onderwerp onverminderd populair. Dat is te zien op het deksel van de prachtige schrijfdoos, door Dömoto Gosaburö rond 1920 in Kyoto gemaakt (afb. 1). Het beeld wordt gedomineerd door de herfstbrem (Lespedeza bicolor Turcz. of hagi) met zijn tientallen koffieboon vormige blaadjes (steeds drie op een steeltje) en aan het uiteinde van de takken trosvormige bloemen. De takken van deze heester bepalen het ritme van de voorstelling. Daartussen zien we de ballonklokjes (Platycodon grandiflorum of kikyo) oplichten, omdat ze zijn ingelegd in stralend parelmoer. Bij verder speuren valt rechts onder het schermbloemige goudvaleriaan (Patrina Scabiosifolia L. of ominaeshi) te ontdekken en vlak daarbij enkele zilveren pluimen van het prachtriet (Miscanthus sinensis of Suzuki). Deze aangename wirwar van planten zet zich over de randen voort naar de zij kanten links en onder, waar het gewas nog dichter lijkt te groeien. De conti nuïteit van het overlopende beeld wordt bevorderd door de lichtjes aflopende randen van het deksel en door de afgeronde hoeken. Het ontwerp is sterk asymmetrisch met het zwaartepunt in de linker onderhoek. Het vlak van het deksel wordt in tweeën gedeeld door een schuin weglopend beekje. Daarachter strekt zich een vlakte uit die begroeid is met pollen van het rijzige prachtriet. Het gouden beekje ligt enigszins verzonken in de zwarte ondergrond en de oevers zijn opvallend bestrooid met goudpoeder. Het moet wel om een nachtelijke scène gaan, waardoor het beekje ligt te spiegelen in het maanlicht en de ballonklokjes zo opvallend oplichten tussen de herfstbrem. De binnenkant van de schrijfdoos contrasteert in meer dan één opzicht met de buitenkant. Het gaat daar niet om de weergave van een plekje in de natuur, maar om willekeurig uitgestrooide plukjes kersenbloesem (afb. 2). Dus: een lentemotief als tegenhanger voor de verbeelding van de herfst op de buiten kant. Ook de zilveren waterdruppelaar heeft de vorm van een kersenbloesem. De titel van de schrijfdoos, die met inkt op het deksel van de houten verpakkingsdoos geschreven staat, luidt: "makie schrijfdoos Herfstplanten". De term makie (uitgesproken als maki-e) vereist wellicht enige toelichting.