Özet Çağımız dünyasının getirdiği evreni algılama eğilimi, insan-merkezli bir karakter taşır ve bireysel özgürlüğe yönelik bir inanç doğurur. Bu algıya sahip kişiler bir yandan, kendilerini tüm eylem ve etkilenimlerine tümüyle egemen olarak görse de, karşılarında buldukları, her yönüyle onları tutsak eden, değiştiremeyecekleri bir dünyadır. Burada nasıl eyleme geçeceklerine yönelik yasalardan yoksun oldukları için duygu ve tutkuları tarafından sürüklenir, özgürlük sandıkları bir tutsaklığa

more »

... ürler. Bunun karşısında ise; tüm olay ve olguların doğal ya da tanrısal belirlenimce gerçekleştiğini savlayan bütüncül bir dünya algısı vardır. Spinoza'nın tek bir tözün varlığını kabul eden öğretisi, bu algıyı dışavuran önemli bir örnektir. Tek bir töz olarak Doğa ya da Tanrı 1 'nın varlığı kabul edildiğinde, insana ait kavrayış, evreni yorumlamak için yetersiz kalır ve insana ait tüm yargılar geçersizleşir. Kötülük ya da haksızlıkla suçlanan olay ve olgular, tanrısal bir konuma erişilince ancak bir zorunluluklar ağı oluşturur; tek varlığın kendisi de buradaki güç etkileşiminden ibarettir. Bu doğrultuda, Spinoza'nın etik öğretisi de güç kavramı temelinde yükselir. Tüm varlıkların doğal belirlenime tabi olduğu durumda herkes gücü uyarınca davranır ve gücünün ulaştığı her şeyi hakeder. İnsan ancak içinde bulunulan zorunluluk ağını kavradığında eylemlerinin yasalarını bularak edimsel özgürlüğe ulaşır. Zorunluluktan çıkan güç ve hak kavramlarına dayalı bu etik öğretinin en etkili biçimde dışavurulduğu örneklerden biri Kıyamet (Apocalypse Now, F.F. Coppola, 1979) filmidir. İnsan-merkezli olmayan bu öğreti, filmde tanrısal bir konuma yerleştirilen başkarakterlerce dile getirilmiştir. Bu doğrultuda, söz konusu film, karakter odaklı bir metin analizine tabi tutularak felsefi bir öğretinin sinemada somutlaşma şekli irdelenmiştir. Anahtar Sözcükler: Güç, hak, etik, Spinoza, Kıyamet  Yrd. Doç. Dr. Çağdaş Emrah Çağlıyan; Başkent Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Radyo Televizyon ve Sinema Bölümü; İrtibat adresi: mental.tushe@gmail.com 1 Metnimizin bütününde Doğa ve Tanrı kavramları, Spinoza'nın düşüncesiyle koşut olarak, eş anlamlı kullanılmıştır. Spinoza'nın öğretisi her ne kadar panteist temellere sahip olsa da, yaşadığı dönemin gereği olarak öğretisinin özeğindeki tek varlığı genellikle Tanrı olarak tanımlamıştır. Bu nedenle çalışmamızda, Tanrı ve Doğa'yı çoğunlukla bir arada kullanmak uygun bulunmuştur.