Öz Osmanlı İmparatorluğu XIX. yüzyılın son çeyreğine girilirken iç ve dış birçok problemle uğraşmak zorunda kalmıştı. Bir yandan imparatorluğu ayakta tutmak ve güçlendirmek için Tanzimat'tan kalan ıslahat girişimlerinin devam etme zorunluluğu varken, diğer taraftan XIX. yüzyıl başlarında ilk emareleri görülen ayaklanma hareketleri yeniden filizlenmişti. Böyle bir ortamda yönetimi devralan II. Abdülhamid, her ne kadar iktidarının ilk yıllarında kontrolü dışında gelişen dış meseleler yüzünden iç

more »

... şlerine esaslı olarak eğilemese de, takriben 1880 yılından sonra iç işlerinde bir dizi düzenlemeye gitme fırsatı yakalamıştı. Bu kapsamda birçok alanda nizamnameler neşredilmiş, bu nizamnamelerle devlet işlerinin belirli bir düzen çerçevesinde yürütülmesi sağlanmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada, II. Abdülhamid döneminde Osmanlı İmparatorluğu adına yurtdışında görevli şehbenderlere dair yayımlanan ilk nizamname olan ve şehbenderlik teşkilatına dair önemli bir metin özelliği taşıyan 1881 tarihli Şehbenderler Nizamnamesi incelenerek, şehbenderlik müessesinin anlaşılmasına katkı sağlamak amaçlanmıştır. Abstract While the Ottoman Empire was entering the last quarter of the 19th century, it had to deal with many internal and external problems. On the one hand, in order to sustain and strengthen the empire, the reforms attempts from the Tanzimat must continue; while on the other hand, the uprising movements, whose first signs was seen in the early 19th century, was re-sprouted. Abdulhamid II, who took over the administration in such an environment, had not been able to focus on his internal affairs because of the external issues that emerged in the first years of his rule; but after about 1880, he had the opportunity to undertake a series of internal affairs. Within this scope, regulations were made in many areas and it was tried to ensure that the state affairs were carried out within the framework of a certain order. In this study, it was aimed to contribute to the understanding of the consulate organization by examining the Consuls Regulations of 1881, which was the first regulations published in the period of Abdulhamid II in the Ottoman Empire, and which was an important text about the organization of the Consortium. Emre GÖR 71 Osmanlı İmparatorluğu'nun oldukça zor bir dönemde olduğu 1876 yılında yönetimi devralan II. Abdülhamid, devletlerarası sahada büyük zorluklarla karşı karşıya kalmış olan bir imparatorluğun başına geçmişti. Batılıların Balkanlarda filizlenen isyan ateşine istinaden "Büyük Doğu Buhranı" olarak adlandırdıkları 1875-1878 aralığına denk gelen bu dönem, bilhassa Balkanlarda devam eden ayaklanma ve fiili harp hareketleriyle Osmanlı İmparatorluğu'nu tecrit etmişti. Bu durumun ortaya çıkmasında, Balkan ayaklanmalarını destekleyen ve bölgede Osmanlı İmparatorluğu'nun egemenlik haklarını hiçe sayan Çarlık Rusyası özellikle pay sahibi idi. Rusya'ya karşı 1877 yılı başında girişilecek olan 93 Harbi, sonuçları itibariyle imparatorluğu daha da kötü bir duruma sokmuştu. Bu savaş sonucunda Osmanlı İmparatorluğu Balkanlardaki topraklarının ve otoritesinin önemli bir bölümünü kaybetmekle birlikte, siyasi/askeri/mali alanlarda gücü tükenmiş bir devlet durumuna düşmüştü. İşte, yönetimi devraldığı ilk andan itibaren gerek iç politikada devletin çözüm bekleyen ihtiyaçlarıyla, gerekse dış politikada oldukça çetrefilli meselelerle karşı karşıya kalan II. Abdülhamid, Balkan ayaklanmaları, Osmanlı-Rus Harbi, Berlin Kongresi gibi önemli meseleleri bir şekilde atlattıktan sonra, imparatorluğun iç ve dış işlerinde bazı düzenlemeler yapma fırsatı bulmuştu. Kabaca 1879 yılından sonrasına denk gelen bu dönemde, Osmanlı bürokratlarının girişimleriyle devlet yönetimini ilgilendiren hemen her alanda ıslahata girişilmiş, imparatorluğun iç ve dış işleriyle ilgili kanunname ve nizamnameler hazırlanarak devlet işlerinin aksamadan yürütülmesi sağlanmaya çalışılmıştı. 1879-1881 döneminde ardı ardına çok sayıda nizamname 1 hazırlanması, bu anlamda bir tesadüf değildir. 13 Haziran 1881 (15 Receb 1298) tarihinde yürürlüğe giren "Saltanat-ı Seniyye Şehbenderlerine Dâir Nizâmnâme-i Dâhilî" de, bu kapsamda değerlendirilmelidir. Bu çalışmada, II. Abdülhamid döneminde Osmanlı İmparatorluğu adına yurtdışında görevli şehbenderlere dair yayımlanan ilk nizamname olan ve şehbenderlik teşkilatına dair önemli bir metin özelliği taşıyan bu nizamname incelenerek, şehbenderlik müessesesinin anlaşılmasına katkı sağlamak amaçlanmıştır.