O steoporozlu hastaya klinik yaklafl›mda bafll›ca iki konunun de¤erlendirilmesi önemlidir: (1) Kemik mineral dansitesi (BMD) ölçümü yap›larak hastal›¤›n varl›¤› ve derecesini tan›mlamak ve baz› durumlarda kemik döngüsünün seviyesini belirlemek, ve (2) Olas› sekonder nedenleri ve kemik y›k›-m›na yol açan risk faktörlerini araflt›rmak. Osteoporozun k›r›k d›fl›nda herhangi bir klinik bulgusu olmad›¤› için hangi hastalar›n osteoporoz yönünden araflt›r›lmas› gerekti¤i önemli bir problemdir. Distal

more »

... kol, kalça ya da vertebrada özellikle patolojik k›-r›¤› olanlar›n osteoporoz yönünden de¤erlendirilmeleri gerekti¤i aç›k olmas›na ra¤men ülkemizde bu hastalara bile ço¤u kez yaln›zca k›r›k tedavisi yap›lmakta-d›r. Daha tart›flmal› olan konu ise asemptomatik olan hangi kiflilerin BMD yönünden de¤erlendirilece¤i ve osteoporoz tespit edilirse ileri tetkik ve tedavi yap›la-ca¤›d›r. Kendisinde veya birinci derecede yak›n›nda k›r›k hikayesi olmak, ›rk, kad›n cinsiyet, ileri yafl, demans ve genel sa¤l›k durumu bozuklu¤u osteoporoz için de¤ifltirilemeyen risk faktörleri olarak kabul edilir. Sigara kullan›m›, zay›fl›k (57 kg alt›), östrojen eksikli¤i (erken menopoz veya bilateral ooferektomiye ba¤l›, ya da bir y›ldan fazla uzam›fl premenopozal amenore), yaflam boyu düflük kalsiyum al›m›, alkol kullan›m›, görme bozuklu¤u, yetersiz fiziksel aktivite ise potansiyel olarak düzeltilebilir risk faktörleri olarak kabul edilmektedir(1). Bu risk faktörleri göz önüne al›nd›¤›nda BMD ölçümünün önerildi¤i kad›nlar: 1) Menopoz d›fl›nda bir veya daha fazla risk faktörü tafl›yan 65 yafl alt› tüm postmenopozal kad›nlar, 2) Herhangi bir risk faktörü tafl›masa da 65 yafl üstü tüm kad›nlar 3) K›r›k geçiren postmenopozal kad›nlar 4) Osteoporoz tedavisi bafllanacak kad›nlar 5) Uzun süre hormon replasman tedavisi alm›fl olanlar olarak belirlenmifltir. Osteoporoz postmenopozal dönem d›fl›nda birtak›m kolaylaflt›r›c› faktörlerle de oluflabilir. Bu risk faktörleri veya sekonder hastal›klar› tafl›yan bireylere de mutlaka BMD ölçümü yap›lmal›d›r. Bu durumlar›n bafll›-calar› hipogonadizm, glukokortikoid fazlal›¤›, afl›r› al-kol, kahve ve tütün kullan›m›, böbrek yetersizli¤i, gastrointestinal sistem ve karaci¤er hastal›klar›, hiperparatiroidi, hiperkalsiüri, antikonvülzan ilaç kullan›-m›, tirotoksikoz, kronik akci¤er hastal›klar›, anemi ve hemoglobinopatiler, immobilizasyon, osteogenezis imperfekta, homosistinüri, sistemik mastositoz, neoplastik hastal›klar ve romatoid artrittir(2). Osteoporoz geleneksel olarak kad›nlarda görülen bir hastal›k olarak tan›nmakla beraber günümüzde yafllanmayla birlikte erkeklerde de önemli kemik kayb› ol-du¤u anlafl›lm›flt›r ve yafll› erkeklerde kad›nlar›n yar›-s›na yak›n oranlarda kalça k›r›¤› ve vertebral k›r›klar görülmektedir. Bu nedenle yukar›daki risk faktörlerinden birini tafl›yan erkeklere de BMD ölçümü yap›lma-l›d›r. BMD ölçümü yap›larak osteoporoz tan›s› konan hastalarda ayr›nt›l› bir anamnez ve fizik muayene gerekir. Hastan›n romatolojik anamnezinde k›r›k, a¤r›, deformite, mobilite azalmas› ve boy kayb›, risk faktörleri, ailesinde osteoporoz, k›r›k ve böbrek tafl› varl›¤› sorgula-n›r. Kad›nlarda 15 yafl üstü menarfl, oligo/amenore ve menopoz hikayesi, erkeklerde ise medikal veya cerrahi kastrasyon ile seksüel fonksiyon de¤ifliklikleri arafl-t›r›l›r. Özgeçmiflte böbrek, gastrointestinal, endokrin, romatolojik veya nörolojik bütün hastal›klar ve yeme bozukluklar›, geçirilmifl operasyonlar, depresyon, uza-m›fl immobilizasyon dönemleri ve yukar›da risk faktörleri aras›nda say›lan di¤er hastal›klar araflt›r›lmal›-d›r. Hastan›n hikayesinde çocukluk ça¤›ndan bu yana kalsiyum ve D vitamini tüketimi ile günefl ›fl›¤›ndan yararlanma düzeyi de mutlaka not edilmelidir(3). Dünya Sa¤l›k Örgütünün (WHO) tan›m›na göre osteoporoz tan›s› k›r›k oluflumundan önce BMD ölçülerek konulabilir(4). Kemik kuvveti in vivo ve in vitro yakla-fl›k %80 oran›nda kemik kitlesi ile iliflkilidir(5). BMD'deki her bir standart sapmal›k (SD) azalma k›r›k riskini 1.5-2 kat artt›r›r. BMD ile k›r›k riski aras›ndaki iliflki, kolesterol-kardiovasküler olay ya da kan bas›n-c›-inme riski aras›ndaki iliflkiden daha kuvvetlidir(6). Kemik mineral dansitesi de¤iflik yöntemlerle ölçülebilir. Standart X-›fl›nlar› ile osteoporoz tan›s› konamaz. SPA (Single-Photon Absorbtiometry) ve SXA (single X-Ray Absorbtiometry) daha eski yöntemler olup, radius ve kalkaneus gibi periferik bölgelerde kullan›l›rlar.