Öz İslam düşünce tarihinde mürtekibü'l-kebîre, ef'âlü'l-'ibâd, kader, irâde, iman-küfür, hidâyet-dalâlet gibi itikâdî ve fikrî tartışmalar, İslâm toplumu içerisinde çeşitli ayrışmalara neden olmuştur. Hâriciyye, Mu'tezile, Mürcie ve Şia gibi pekçok fırka, zamanla bu tartışmalara müdahil olmuş ve söz konusu meselelere ilişkin görüş ileri sürmüşlerdir. Öte yandan süreç içerisinde hız kazanan tedvîn ve tasnîf faaliyetleri, bu konuların hadis eserlerine girmesinin önünü açmıştır. Tabiatıyla

more »

... ler, içinde bulundukları zaman dilimine ait tartışmaları, tasnîf ettikleri eserlerde kendi perspektiflerine göre ele almışlardır. Böylece bir taraftan kendi görüşlerini tahkim etmek diğer taraftan da muhalif fırkaların tezlerini eleştirmek üzere çeşitli eserler ortaya koymuşlardır. Öyle ki bu eserlerdeki rivâyetlerin bir kısmı ve bunların yerleştirildiği bazı bâb başlıkları, mezkur tartışmalardan izler taşımaktadır. Bu makalede Emâlî'deki rivâyet ve görüşler özelinde Zeydî muhaddis Ahmed b. Îsâ'nın (ö. 247/861) III. (IX.) asırdaki tartışmalı meselelere ilişkin yaklaşımı incelenmiştir. Bu sayede hadis tarihinin önemli bir dönemini etkileyen tartışmaların Emâlî üzerindeki yansımaları incelenmiş olup müelllifin bu tartışmalara yaklaşımı Hâriciyye, Mu'tezile, Mürcie ve Şia gibi ana akım oluşumların görüşleri ile mukayeseli olarak ele alınmıştır. Çalışma bir hadisçi kimliği olan Ahmed b. Îsâ'nın kendi dönemindeki tartışmalarda mensubu olduğu Zeydî gelenekle ne düzeyde mutabık kaldığını görmek ve bu tartışmalara sünnî hadisçiler gibi mi tepki verdiği yoksa klasik ehl-i hadis refleksinden farklı değerlendirilebilecek bir tavır mı sergilediğine dair tespitler sunması bakımından önemlidir. Abstract In the history of Islamic thought, discussions such as deadly sinner, human actions, destiny, will, faith-heresy, true path-aberration have caused divisions within the Islamic community. Many sects such as Kharijites, Mu'tazila, Murji's and Shi'ites have asserted views on these discussions. Beside, tadwīn and tasnīf activities in this process, enabled this subjects to enter into hadith works. Naturally, musannifs have handled these discussions in their works. So they produced a variety of works to both reinforce