Procesy integracji sensorycznej są podstawą związków pomiędzy funkcjami psychoneurologicznymi a trudnościami w uczeniu się. Mają kluczowe znaczenie dla funkcjonowania i rozwoju mowy u dzieci. Integracja sensoryczna to skomplikowany proces, w wyniku którego układ nerwowy odbiera różnego rodzaju informacje z receptorów zmysłów: wzroku, słuchu, węchu (powonienia), smaku i -mniej znanych -układu dotykowego, propriocepcji, czyli czucia wewnętrznego ciała, oraz układu przedsionkowego, który dostarcza

more »

... informacji związanych z ruchem ciała. Dysfunkcje integracji sensorycznej mogą dotyczyć reakcji posturalnych, napięcia mięśniowego, planowania ruchu, zachowań emocjonalnych, rozwoju funkcji poznawczych i rozwoju mowy. Są one konsekwencją zaburzeń rejestracji informacji zmysłowych, organizowania ich oraz przekazywania bodźca do reakcji i zachowań służących adaptacji do otaczających warunków. Metoda integracji sensorycznej jest jedną z najnowszych, kompleksowych metod terapeutycznych stosowanych wobec dzieci z opóźnieniami psychoruchowymi, zaburzeniami mowy i trudnościami w nauce szkolnej. Integracja sensoryczna to organizacja wejściowych danych zmysłowych, dokonywana przez mózg w celu "produkowania" odpowiedzi adaptacyjnych na wymagania otoczenia. Nieprawidłowa integracja sensoryczna to zakłócenia w rejestracji, przetwarzaniu, integracji i modulacji bodźców w różnych systemach sensorycznych, a także w łączeniu informacji z innymi układami. Celem niniejszej pracy jest próba przedstawienia związków pomiędzy problematyką integracji sensorycznej a zaburzeniami funkcjonowania i mowy u dzieci. Słowa kluczowe: integracja sensoryczna, mowa, bodziec, dysfunkcje przetwarzania Sensory integration processes underlie the relationship between psychoneurological functions and learning difficulties. Adequate sensory processing is absolutely essential for the functioning and development speech in children. Sensory processing is a complex process, allowing the nervous system to receive all kinds of information provided by sensory receptors involved in sight, hearing and sense of smell as well as the less known senses of touch, proprioception (the sense of the relative position of one's own parts of the body) and the vestibular system, which is responsible for providing the information associated with the body's movement. Sensory processing dysfunctions may affect postural reactions, muscle tone, motor planning, emotional behaviour, development of cognitive functions and speech. They result from the failure to register sensory information, sort it, process the stimuli, and adaptively respond to them. Sensory processing therapy is one of the latest, comprehensive therapeutic methods used in children with psychomotor impairment, speech disorders and learning difficulties. Sensory integration involves organizing sensory input data processed by the brain to produce adaptive responses to the demands of the environment. Impaired sensory integration occurs when the ability of various sensory systems to register, process, integrate and modulate stimuli, and to combine the information with input received from other systems is disrupted. The aim of this study is to present the connections between sensory integration/processing and disorders in children's functioning and speech. WSTĘP M etoda integracji sensorycznej jest jednym z najnowszych, kompleksowych systemów terapeutycznych stosowanych wobec dzieci z opóźnieniami psychoruchowymi, zaburzeniami mowy i trudnościami w nauce szkolnej. Według Przyrowskiego i Grzybowskiej integracja sensoryczna to organizacja wejściowych danych zmysłowych, dokonywana przez mózg w celu "produkowania" odpowiedzi adaptacyjnych na wymagania otoczenia (1) . Okazuje się bowiem, że mózg rozpoznaje, segreguje, interpretuje oraz łączy ze sobą informacje otrzymane ze wszystkich zmysłów i wcześniejsze doświadczenia -odpowiadając na wymagania płynące ze środowiska. Taka interpretacja zagadnienia integracji sensorycznej pozwala na stwierdzenie, że jej zaburzenia mogą się stać dla dziecka przyczyną wielu problemów w zakresie porozumiewania się, interakcji społecznych czy występowania różnego rodzaju nieprawidłowych zachowań. Według Grzywniak integracja sensoryczna to proces, dzięki któremu mózg otrzymuje informacje ze wszystkich zmysłów, rozpoznaje je, segreguje i "przesiewa", a następnie integruje ze sobą i wcześniejszymi doświadczeniami (2) . Ayres określała zmysły jako układy sensoryczne, podkreślając obecność połączeń neurologicznych pomiędzy receptorem, drogą doprowadzającą, jądrami podkorowymi i ośrodkiem podkorowym (wg 3) . Nieprawidłowa integracja sensoryczna to zakłócenia w rejestracji, przetwarzaniu, integracji i modulacji bodźców w różnych systemach sensorycznych, a także w łączeniu informacji z innymi układami. Dysfunkcje te najczęściej przejawiają się w postaci nadwrażliwości i podwrażliwości. Nadwrażliwość występuje wówczas, gdy próg pobudliwości jest obniżony i wystarczą niewielka siła oraz mała liczba działających bodźców, aby ten układ pobudzić. Podwrażliwość natomiast polega na tym, że próg pobudliwości jest podwyższony, co skutkuje tym, że potrzebne są dużo większe siła i liczba działających bodźców, aby wywołać pobudzenie (4) . REGULACJA UKŁADÓW SENSORYCZNYCH Teoria integracji sensorycznej w swoich założeniach zajmuje się wszystkimi układami sensorycznymi, tj. układem przedsionkowym, dotykowym, proprioceptywnym, wzrokowym, słuchowym, węchowym i smakowym, jednak największą wagę badacze przywiązują do pierwszych trzech spośród wymienionych (4) (5) (6) . Najwcześniej dojrzewającym i najważniejszym systemem zmysłowym, zlokalizowanym w uchu wewnętrznym, jest układ przedsionkowy. Poprzez receptory znajdujące się w uchu środkowym umożliwia on odbieranie wrażeń i dostarczanie informacji związanych z ruchem, siłą grawitacji oraz zmieniającą się pozycją głowy. Układ ten odgrywa fundamentalną rolę we wszystkich działaniach człowieka.