Het Rijksmuseum kocht het afgelopen jaar een doos voor kaarten en fiches van Chinees lakwerk (afb. 1). De doos is een voorbeeld van de beste kwaliteit exportlak uit de periode 1840-1850 en is uitstekend bewaard gebleven. De buitenkant is naar de mode van de tijd vol gedecoreerd met bladmotieven en kostbare voorwerpen die in licht reliëf in goud zijn aangebracht op een zwarte ondergrond. Het goud is aangebracht over een rode laklaag die op sommige plaatsen zichtbaar is waar het goud gesleten is.

more »

... De cartouches zijn geheel gevuld met een groot aantal Chinezen in landschapjes. Alles is even nauwkeurig geschilderd. Aan de binnenzijde bevinden zich de dozen voor kaarten en fiches en de schaaltjes voor de fiches (afb. 2). De kaarten ontbreken helaas, maar de fiches zijn bewaard. Exportlakwerk uit de 18e en 19e eeuw staat niet bekend om zijn hoge kwaliteit. Om een goed resultaat te bereiken is veel tijd nodig, want juist vele dunne lagen, die alle hun tijd nodig hebben om uit te harden, zorgen voor een hard, glad en glanzend oppervlak. De Chinese lakwerkers probeerden zich er meestal met een paar lagen vanaf te maken. Omdat lak, het sap van de boom Rhus Vernicifera, duur is, gebruikten ze het dikwijls niet in zuivere vorm, maar werd het -zeker in de grondlagen -aangelengd met andere, goedkopere stoffen. Het resultaat is een kwetsbaarder product dat niet zo goed zijn glans weet te behouden. Als argument is wel aangevoerd dat de lakwerkers maar weinig tijd hadden voor de vervaardiging van hun producten. De Westerse handelaren verbleven elk jaar maar relatief korte tijd in Kanton en in die tijd moesten alle bestellingen vervaardigd zijn. Het is maar de vraag of dat werkelijk de verklaring is. Fichesdozen zoals deze behoren vanaf de 18e eeuw tot het standaardrepertoire aan souvenirartikelen die door westerlingen uit China werden meegenomen. Er bestond dus een markt voor en de stukken werden niet op bestelling gemaakt maar er werd een voorraad voor de markt vervaardigd. In de periode waarin de fichesdoos van het Rijksmuseum is gemaakt, waren niet langer de Europeanen de belangrijkste kopers van Chinese goederen in Kanton, maar de Amerikanen. De Amerikanen namen de smaak van hun voorgangers naadloos over. Van de kapitein van het eerste Amerikaanse schip dat in 1785 handel dreef in Kanton, de Empress of China, is bekend wat hij voor eigen gebruik kocht. Als vanzelfsprekend waren daar lakwerken fichesdozen bij, maar liefst 14 stuks. Fichesdozen zijn de gehele eerste helft van de 19e eeuw in de mode gebleven. Zoals gezegd onderscheidt de aanwinst van het Rijksmuseum zich in kwaliteit van het schilderwerk en in duurzaamheid. Dat het in dit geval niet