1) Kavram ve Tanımlama: Borçlar hukukunun tanıdığı bir müessese olan takas, vergi sis temlerinde de yer bulmuş, borçluluğu sona erdiren nedenlerden biri dir. Takas (ödeşme), aynı cinsten olan karşılıklı ve muaccel iki borcu, daha küçük olanı oranında sona erdiren bir hukuki işlemdir. Borçlar Kanunumuza göre takas beyan edebilmek için "aynı cinsten" ve "mu accel kaışılıklı iki alacağın varlığı gereklidir (m. 118). Kural olarak her iki alacak ta hukukça "geçerli ve dava edilebilir nitelikte"

more »

... ı dır. İşte bu koşulları taşıyan iki alacağın sahipleri, biribirlerine olan borçlarını sırasıyla ayrı ayrı ifa edeceklerine kısa yoldan giderek, bir beyanla alacaklarını hesaben tahsil eder ve borç ilişkilerini böylece sona erdirmiş olurlar 1 . Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunda da, kamu idarelerince yükümlüden fazla tahsil edilmiş olan ve bu nedenle red ve iadesi gereken kamu alacaklarının,-yükümlünün reddiyatı yapacak kamu idaresine olan muaccel borçlarına mahsup edilmek suretiyle reddolunacağı belirtilmektedir (m. 23). İlgili mad dede ber ne kadar "mahsup" terimi yer almakta ise de, söz konusu olan şey takas işlemidir. Çünkü mahsup, bir alacaktan bazı kalemlerin düşürülmesine izin veren bir sayışma işlemidir, bazı koşullar ve durum larda bir alacağın azalması sonucunu doğurur; bu nedenle mahsup edilen miktarlar, takastan farklı olarak, karşılıklı birer alacak değil dirler 2 . Örneğin gelir vergisinde, yıllık beyannamede gösterilen toplam matrahın vergisinden yıl içinde tevkif yolu ile alınmış olan vergilerin indirilmesi bir mahsuptur. Oysa takas mutlaka karşılıklı iki alacağın varlığını gerektirir. Öte yandan mahsup bir verginin hesaplanması sı rasında yapıldığı, başka deyimle, verginin tarh aşaması ile ilgili olduğu halde, takas ödeme aşamasına ilişkindir.