Trzy zdolności praktyczne Jako normalne dorosłe podmioty działające, dysponujemy znaczącym triem zdolnos ci praktycznych. Po pierwsze, jestes my zdolni do działania w czasie w sposo b, kto ry zakłada waz ne formy inter-temporalnej intencjonalnej organizacji i koordynacji. Pomys l o warzywach rosnących w twoim ogrodzie. Musisz przygotowac glebę, posadzic ros liny, nawodnic , uprawic i zebrac owoce. Aktywnos ci te odbywają się w czasie i kaz dą z nich przenika zrozumienie (i zobowiązanie podmiotu

more »

... do) większego, czasowo rozciągniętego wachlarza aktywnos ci. Jest to przykład intencjonalnej działalnos ci rozciągniętej w czasie 2 . Po drugie, mamy zdolnos c wspo łdziałania z innymi w sposo b, kto ry znacząco wykracza poza standardowe formy strategicznej interakcji. Pomys l o kwartecie fortepianowym. Nie chodzi tylko o to, z e kaz dy z członko w kwartetu działa w sposo b, kto ry najlepiej promuje to, co dany podmiot chce -na podstawie wiedzy o tym, co inne podmioty działające robią w tym kwartecie i tego, z e mys li i działania innych podmioto w mają paralelną strukturę. Chodzi raczej o to, z e kaz dy widzi siebie i swoich partnero w jako działających razem w taki sposo b, kto ry zakłada szczego lne formy zaangaz owania i reakcji na wspo lną aktywnos c , jak ro wniez -na udział kaz dej osoby w tej wspo lnej aktywnos ci. Jest to przykład kolektywnej aktywnos ci intencjonalnej 3 . Po trzecie, mamy zdolnos c samorządnos ci (self-governance). Gdy się jednak nad tym zastanowic , moz e się to wydawac tajemnicze. Obraz czyjegos Ja jako opuszczającego strumien s wiadomos ci i przesądzającego o tej kwestii jest głęboko problematyczny -nawet jes li faktycznie odzwierciedla pewne aspekty naszego dos wiadczenia naszej działalnos ci. Jednak w przypadku braku takiego homunculusa -co z znaczy dla samego podmiotu, z e sobą rządzi? Teoria ludzkiej działalnos ci powinna zawierac pojęcie tego tria zdolnos ci: zdolnos ci do działalnos ci rozciągniętej w czasie (temporally extended), działalnos ci kolektywnej (shared) i intencjonalnej działalnos ci jako okresu rozciągniętego w czasie i mys li o swoim zachowaniu i organizuje je w czasie pod kątem tych plano w. Oczywis cie, czy pies lub młode dziecko organizuje (lub nie) swoje mys li i działania w ten planowo okres lony (planinfused) sposo b, jest kwestią empiryczną; byc moz e badania psychologiczne w tej kwestii nas zaskoczą. Jednak zasadniczą sprawą jest tutaj rozro z nienie, z jednej strony, rozciągniętej w czasie działalnos ci lokalnie zorientowanej na cel i, z drugiej strony, diachronicznej działalnos ci kierowanej przez plan 6 . Gdy planujemy, powaz nie traktujemy to, co mamy zrobic po z niej, tak samo, jak to, co zrobic teraz. Ale dlaczego przejmowac się tym, co zrobic po z niej? Dlaczego po prostu nie przejmowac się tym, co zrobic teraz i przerzucic mosty dopiero wtedy, gdy będziesz miał je przekroczyc ? Zdroworozsądkowa odpowiedz jest taka, z e powinnis my wiedziec o tym, co zrobic po z niej, po to, by wiedziec o tym, co zrobic teraz i skoordynowac nasze aktywnos ci wczes niejsze z po z niejszymi. Kiedy postanowię wybrac się do Nowego Orleanu w przyszłym miesiącu, jest jasne, z e wczes niej muszę zdobyc bilet lotniczy. Z drugiej strony, jes li po prostu teraz zapytam "czy powinienem teraz postarac się o bilet na przyszły miesiąc do Nowego Orleanu?", normalnie nie mogę odpowiednio odpowiedziec na to pytanie bez jednoczesnego ustalenia, czy tam wtedy leciec . W interesie inter-temporalnej koordynacji częstokroc muszę ustalic teraz to, co zrobię po z niej, a więc planowac odpowiednio to co, zrobic teraz. Ustalając teraz, z e wybiorę się do Nowego Orleanu w przyszłym miesiącu, zaczynam przechodzic w stan planowania (plan state), kto ry jest zorientowany na przyszłos c . Rozumiemy, czym jest o w stan planowania, wyjas niając jego rolę w racjonalnej dynamice działalnos ci planowanej. Ten nacisk w kierunku planowania zorientowanego na przyszłos c jest szczego lnie wyraz ny w przypadku takich podmioto w o ograniczonych zasobach, jak my (Por. Simon 1983). Często musimy ustalic teraz, co zrobic po z niej -po częs ci dlatego, z e nie moz emy rozsądnie wierzyc , z e kiedy po z niejszy czas nadejdzie, będziemy w stanie -w obliczu danych nacisko w do działania -skutecznie radzic sobie z wszystkimi trudnos ciami i podjąc od razu odpowiednią decyzję. Rozwijając ideę inter-temporalnej koordynującej roli planowania, musimy ro wniez oddac sprawiedliwos c dwo m kolejnym, zdroworozsądkowym ideom. Pierwsza jest idea wyboru spos ro d alternatywnych opcji, z kto rych kaz da byłaby odpowiednia, jest to jeden z aspekto w -jak moglibys my powiedziec -idei "woli" 7 . Wyboro w takich dokonujemy ciągle, od ro z nych dro g do danego celu począwszy, przez ro z ne kariery, skon czywszy na wyborze dokonanym przez młodego człowieka u Sartre'a pomiędzy pomocą dla swojej 6 Jes li chodzi o ideę działalnos ci planowanej jako gatunku działalnos ci, zob. moje wykorzystanie strategii "konstrukcji istoty" (creature construction) (Grice 1974-75) w (Bratman 2007f). 7 Drugim aspektem jest idea woli mocy. Zob. (Holton 2009). Tutaj ro wniez , jak argumentuje Holton, teoria planowania moz e byc uz yteczna. Abstract. As normal adult human agents we have a remarkable trio of capacities. First, we are capable of acting over time in ways that involve important forms of intentional cross-temporal organization and coordination. Second, we are capable of acting together with others in ways that go significantly beyond standard forms of strategic interaction. Third, we are capable of self-governance. A theory of human agency should include an understanding of these capacities for temporally extended, for shared, and for self-governed intentional agency. In each case we have interrelated concerns that are conceptual, metaphysical, and normative. The response to these concerns is to seek to understand these three capacities as grounded in a common, core capacity for planning agency. This is the conjecture of the fecundity of planning agency.