ÖZET Osmanlı Devleti'nde II. Meşrutiyet'in ilanı (1908) ile yeni bir dönem başlamıştır. Yeni bir insan profilinin yetiştirilmesi bu dönemin hedefidir. Bu hedefi gerçekleştirmek için hürriyetin ilanından hemen ardından "Malumat-ı Medeniye" dersi müfredata konmuştur. Bu ders Cumhuriyet dönemi boyunca yurt bilgisi, vatandaşlık bilgileri, vatandaşlık ve insan hakları eğitimi gibi isimler altında okutulan derslerin ilk dayanak noktasıdır. Çocuğun sadece ailesine ait olmadığı, yarının geleceği olarak

more »

... görüldüğü bu dönemde okul bir toplumsallaştırma aracı olarak daha fazla önem kazanmıştır. Meşrutiyet değerleri ile donatılmış bir nesil yetiştirmek için de adı geçen ders müfredattaki yerini almıştır. Büyük beklentilerle okutulan bu dersin, ders kitaplarının ivedi olarak hazırlanması dikkat çekicidir. Ders kitabı yazarlarının bu konuda batıdan, özellikle Fransa'dan etkilenerek bir altyapıya sahip oldukları görülmektedir. Araştırmada "Malumat-ı Medeniye" dersi ile ilgili ilk kitaplardan birisi olan Rehber-i İttihad' incelenmiştir. İlkokul çocukları için yazılan bu kitabın satır aralarında orijinal bilgilere ulaşmak mümkündür. Sadece bugün aynı şekliyle kullanılan "Millet Meclisi" tabirinin ilk kez kullanılması bile eserin incelenmesi için yeterli bir sebeptir. Bunun yanında o günlerin resmi ideolojisi olan Osmanlıcılığı işlemesi iktidara ve meşrutiyet değerlerine ilişkin bakış açısı oluşturması, satır aralarında II. Abdulhamid dönemini yermesi ve gerçeklerden kopmayarak ziraat ile ilgili konulara geniş bir yer ayırması kitabın diğer özellikleri arasındadır. Kitabın dilinin övgüyü hak edecek derecede olması, "uhrevi" konulara neredeyse hiç değinmemesi ve siyasi olaylarda yazarın dünya görüşü ile yazıldığı dönemin atmosferini yansıtması yukarıdaki özelliklere eklenebilir. Sonuç olarak günümüzden tam bir asır önce bağımsız bir ders olarak okutulmaya başlanan "malumat-ı medeniye" dersi için yazılan ilk kitaplardan birisi Rehber-i İttihad'dır. Bu eser Osmanlıcılık ideolojisinin, 31 Mart Olayı'nın izlerinin ve yazarının özellikle siyasi konularda ortaya çıkan dünya görüşünün etkisi ile yazılmıştır. İktidarın meşrutiyet değerlerini okul aracılığı ile çocuğa ulaştırmasına cevap veren bir özelliktedir.