Cel badań. Czynnik VEGF jest jednym z najsilniej działających promotorów angiogenezy i wywiera wpływ na rozwój raka wątrobowokomórkowego (HCC). Celem pracy było ustalenie wzajemnych relacji pomiedzy krążącym i tkankowym czynnikiem VEGF, charakterystyką patomorfologiczną guza i oceną kliniczną stopnia zaawansowania nowotworu u chorych chirurgicznych leczonych na HCC. Materiał i metoda. Badaniem objęto 146 chorych z HCC, zakwalifikowanych na podstawie oceny klinicznej do: resekcji wątroby (Grupa

more »

... , N = 53 chorych), transplantacji wątroby (Grupa B, N = 49) lub do leczenia paliatywnego (Grupa C, N = 44). Od badanych pobierano 2 ml świeżej krwi dla oznaczenia liczby endotelialnych komórek progenitorowych o fenotypie CD34+,309+ (EPCS) oraz 8 ml krwi dla oznaczenia poziomu koncentracji VEGF w surowicy badaniem serologicznym (ELISA). Wszystkie guzy oceniono histopatologiczne (wycinki lub biopsja celowana USG), pod względem budowy, stopnia dojrzałości, obecności naciekania mikrokrążenia. Barwienie na obecność w tkankach VEGF oraz VEGFR przeprowadzono techniką immunohistochemii z przeciwciałami anty-VEGF/VEGFR i analizą morfometryczną wyników (Dako Cytomation). Dane opracowano statystycznie, uznając wartości p < 0,05 za znamienne. Wyniki. Chorzy w grupach różnili się warientem budowy guzów (Chisq = 13,44; p < 0,001), obecnością naciekania mikrokrążenia (Chisq = 9,43; p < 0,01), lecz nie stopniem dojrzałości guzów (NS). Różnice stwierdzono w odsetku krążących EPCs (Chisq = 30,55; p < 0,001) oraz średnim poziomie VEGF i VEGFR w tkance guzów (Chisq = 9,67; p < 0,008). Wariant budowy, stopień dojrzałości i naciekanie mikrokrążenia nie wpływał na różnice w odsetku EPCs oraz w poziomie koncentracji VEGF/VEGFR w surowicy i tkance. Wnioski. Oznaczenie krążących EPCs oraz białka VEGF i VEGFR w tkance HCC świadczy o potencjale guza do angiogenezy i wskazuje na stopień zaawansowania raka. Tylko oznaczenie liczby krążących EPCs dostarcza informacji w okresie poprzedzającym decyzję o losach chorego. Oznaczenie czynników angiogenezy jest wartościowym uzupełnieniem klinicznej oceny chorych. Significance of VEGF and VEGFR factors for clinical evaluation of hepatocellular carcinoma patients Aim. VEGF factor is the most active promotor of angiogenesis that supports HCC development. This study aimed to evaluate the relationships between expression of circulating and tumour VEGF and VEGFR factors, tumour pathomorphologic characteristics and the clinical stage of tumour development in HCC patients receiving surgery. Material and methods. The study reports on 146 patients that were qualified for liver resection (Group A, N = 53), liver transplantation (Group B, N = 49), and palliation (Group C, N = 44), according to standard systems of clinical 405 evaluation. The samples of 2 mL of venous blood was collected and immediately evaluated by flow cytometer for the endothelial progenitor cells enumeration (EPCs). The samples of 8 mL of venous blood was centrifuged for serum and the measurement of serum VEGF concentration by ELISA. The tissue samples of HCC were examined for tumour grading and architectural growth pattern, and for the expression of VGEF/VEGFR-2 by using anty-VEGF/anty-VEGFR antibodies for immunohistochemical staining. The factors expression was evaluated by morphometric analysis (Da-koCitomation). The data were analysed statistically; p-values < 0.05 were considered as significant. Results. Patients differed by the tumour architectural growth pattern (chi-squared = 13.44, p < 0.001), and tumour microvascular invasion (chi-squared = 9.43, p < 0.01), but not by the stage of tumour differentiation. They presented with significant differences in the rate of circulating EPCs (chi-squared = 30.55, p < 0.001), and the level of tumour VEGF/VEGFR concentration (chi-squared = 9.67, p < 0.008). The tumour growth pattern, the maturity and microvascular invasion were not influenced by the rate of circulating EPCs and serum/tumour VEGF/VEGFR concentration. Conclusions. The rate of circulating EPCs and the level of VEGF/VEGFR tumour tissue concentration corresponded to the tumour potential of angiogenesis and indicated the stage of tumour development. Only the enumeration of circulating EPCs provide useful information prior the treatment decision denoting angiogenesis factors may be beneficial in the course of patients' clinical evaluation. NOWOTWORY Journal of Oncology 2015; 65, 5: 404-410 Słowa kluczowe: rak wątrobowokomórkowy, angiogeneza, białko VEGF, endotelialne komórki progenitorowe