Özet Zâhirilik, İbn Hazm'ın eserlerinde açık ve detaylı bir şekilde ortaya konmuştur. Bu ve başka nedenlerle Zâhirîlik genellikle İbn Hazm'ın ortaya koymuş olduğu formuyla ele alınmış ve Zâhiriliğin İbn Hazm öncesi nasıl bir süreç geçirdiği yeterince incelenmemiştir. Bu makalede Zâhirîliğin İbn Hazm öncesindeki tarihine ışık tutulması amaçlanmaktadır. Bu amaçla, Zâhirîliğin nasıl ortaya çıktığı, Dâvûd b. Alî'nin mezhebin kurucu fikirlerini oluştururken başka mezheplerden ya da kişilerden

more »

... ip etkilenmediği, Dâvud'un ve Zâhirîliğin başkaları tarafından nasıl algılanıp konumlandırıldığı, Dâvûd'un Zâhirî düşünceye ve literatüre olan katkıları ve Zâhirîliğin Dâvûd ile İbn Hazm arasındaki süreçteki durumu gibi konular ele alınmaktadır. Anahtar Kelimeler: Zâhirîlik, Dâvud b. Alî, İbn Hazm. Zāhirism before Ibn Hazm with Regard to Its Origins, Formation and Reception by Others Abstract Zāhirism was explained in detail and clarity by Ibn Hazm in his books. For certain reasons, Zāhirism has mostly been dealt with according to the form that was composed by Ibn Hazm and the process which Zāhirism had passed through before Ibn Hazm hasn't been examined sufficiently. This article intends to shed light on history of Zāhirism in the period before Ibn Hazm. To this end, some important topics are discussed such as how the Zahirī thought came into existence, if Dāvud was influenced or not by other madhabs or scholars when he put establishing thoughts of his madhab, how Dāvud and his views were perceived and categorized by others, what Dāvud's contributions to Zāhirī thought and literature were and the situation of Zāhirism in the period between Dāvud and Ibn Hazm. danışmanlığında Oğuzhan Tan tarafından hazırlanan Tarihî Bağlam ve Karakteristik Özellikleri Açısından İbn Hazm ve Usûl Anlayışı başlıklı doktora tezinin ikinci bölümünden özetlenerek hazırlanmıştır. OĞUZHAN TAN Giriş Zâhirî mezhebi, iki önemli şahsiyet ile birlikte tanınmakta ve anılmaktadır. Bunlar Dâvûd b. Alî ve İbn Hazm'dır. Dâvûd, mezhebin kurucusudur. İbn Hazm ise kaybolmaya yüz tutmuş olan bu mezhebi yazdığı eserlerle ve girmiş olduğu tartışmalarla yeniden canlandırmış ve lider kişiliği ile mezhebi gelecek nesillere taşıyabilmiştir. İbn Hazm Zâhirî gelenek içerisinde çok müstesna bir yere sahiptir. Onun Zâhirîliği temsil etme konusundaki sembolik önemi neredeyse Dâvûd b. Alî'nin bile önüne geçmiştir. İbn Hazm Zâhirîliği ele alış biçimi ve ortaya koyduğu eserlerle adeta mezhebin en güçlü temsilcisi haline gelmiştir. Zâhirî mezhebî her ne kadar Dâvûd b. Alî'ye nisbet edilse de İbn Hazm'ın ortaya koymuş olduğu Zâhirîlikte Dâvûd'un kurucu fikriyatı sadece ana ögelerden biri olabilmiştir. Başka bir deyişle İbn Hazm, sadece kendisinden önceki Zâhiri geleneğin doğal bir uzantısı ya da halkası olmakla kalmamış bu geleneği başka unsurlarla zenginleştirmiştir. Dâvûd b. Alî'den itibaren oluşan ve Endelüs'e taşınan zâhiri birikim (İbn Hazm'ın düşüncesinin doğulu ögesi) yanında İbn Hazm'ın Endelüsteki fıkıh ve usûl anlayışından (batılı ögesi) etkilendiği bir gerçektir. Buna ek olarak İbn Hazm'ın felsefî ilimlerle, özellikle de mantıkla uğraşması (felsefi ögesi) onun usûl düşüncesinin karakteristiğini belirleyen hususlardan olmuştur. Günümüzde Zâhirîlik İbn Hazm'ın eserleri üzerinden anlaşılmaktadır. Oysa mezhebin İbn Hazm öncesinde bir geçmişi ve birikimi vardır. Biz bu makalede, İbn Hazm'ın usul düşüncesini oluşturan ögelerden ilki ve en önemlisi olan "İbn Hazm öncesindeki Zâhiri geleneğe" dair genel bir perspektif ortaya koymaya çalışacağız. Bu genel perspektif içerisinde kurucu kişiliği itibariyle Dâvûd b. Âlî'nin Zâhirî mezhebine olan katkısını merkeze almak kaydıyla, öncelikle Zâhirî düşünceye temel teşkil ettiği ve Dâvûd b. Alî'yi etkilediği düşünülen çeşitli yaklaşımlardan bahsedeceğiz. Daha sonra ise Dâvud b. Alî ile İbn Hazm arasındaki dönemde Zâhirîliğin nasıl bir gelişim gösterdiğine değineceğiz. Dâvûd b. Alî Öncesinde Zâhirî Düşüncenin İzleri Her mezhebin belirli bir fikrî ve tarihî arkaplanı vardır. Fakat bu arkaplanın çok açık ve net bir şekilde ortaya konması çok kolay olmayabilir. Zira henüz tam anlamıyla bir mezhep olma özelliğini taşımayan çeşitli yaklaşımlar, ge-