Artykuły Studia Iuridica Lublinensia 2014, nr 22 I P roblematyka francuska stanowiła zawsze jeden z najważniejszych elementów dorobku naukowego Jubilatki. Koncentrowała ona swoje badania zwłaszcza na zagadnieniach instytucjonalnych, ale często -niejako w tle tych badań -pojawiały sie też problemy ochrony praw jednostki. Kwestia szczególnej prawnokarnej ochrony godności Prezydenta Republiki, która ostatnio znalazła wyraz we "francuskim" orzeczeniu Europejskiego Trybunału Praw Człowieka,

more »

... się więc w nurt zainteresowań naukowych Profesor Ewy Gdulewicz, tym bardziej że -jako sędzia NSA -miała wiele możliwości przyczynienia się do poszanowania praw człowieka w naszym kraju. II Sprawa Eon p. Francji 1 miała swój początek w wydarzeniach towarzyszących wizycie prezydenta Sarkozy'ego w miejscowosci Laval w sierpniu 2008 r. Herve Eon, zająwszy miejsce na trasie przejazdu, odsłonił transparent z napisem casse toi, pov'con, co -z pewną swobodą językową -można przetłumaczyć jako: "spadaj, smutny kutasie". 2 Został zatrzymany przez służby porządkowe i ostatecznie skazany z oskarżenia publicznego na grzywnę w wysokości 30 euro za publiczną zniewagę głowy państwa, które to przestępstwo jest przedmiotem szczególnej regulacji w art. 26 ustawy o wolności prasy z 1881 r. Należy tu przypomnieć, że prawo francuskie nadal utrzymuje szczególną prawnokarną ochronę godności 1 Wyrok ETPCz z 14 marca 2013 r. 2 Get lost, you sad prick w wersji angielskiej, opublikowanej przez służby prasowe ETPCz. leSzek GarliCki Pov'con przed Trybunałem w Strasburgu "Pov-con" before the European Court of Human Rights Pobrane z czasopisma Studia Iuridica Lublinensia http://studiaiuridica.umcs.pl Data: 19/07/2018 15:59:37 U M C S 566 Prezydenta V Republiki Francuskiej 3 , choć omawiany przepis pozostawał w praktyce martwy przez ponad 30 lat. 4 Sądy francuskie nie uznały argumentu, iż transparent stanowił dosłowne powtórzenie słów użytych przez samego Prezydenta w konfrontacji z rolnikiem, który kilka miesięcy wcześniej odmówił podania mu ręki. Zdaniem sądu pierwszej instancji, nawet jeżeli oskarżony zamierzał nawiązać do tego wydarzenia (szeroko relacjonowanego zresztą przez media), to powinien był użyć formuły wskazującej na cytat, a nie tworzyć wrażenie, że mówi w imieniu własnym. Także sąd apelacyjny skoncentrował sie na, obiektywnie niewątpliwie, obraźliwym znaczeniu użytych słów, wskazując m.in., iż wyrażenie to "nie stało się dotąd powszechnie używanym, więc pozbawionym charakteru obelżywego". Tym samym nie można było twierdzić, iż zamiarem oskarżonego nie było dopuszczenie się obrazy. Trybunał strasburski uznał, że skazanie Eona stanowiło naruszenie art. 10 Konwencji Europejskiej. Trybunał nie kwestionował, oczywiście, że prawo karne może zapewniać każdemu ochronę jego godności i honoru, a więc chronić przed znieważającymi wypowiedziami innych osób. Wolność słowa może tu podlegać ograniczeniom dyktowanym koniecznością ochrony praw i wolności innych osób. Zakres tych ograniczeń jest jednak wyznaczany na tle charakteru wypowiedzi, a zwłaszcza jej związku z debatą polityczną. Trybunał przypomniał, od dawna ustabilizowaną w orzecznictwie zasadę, że "art. 10 ust. 2 Konwencji niemal nie pozostawia miejsca dla ograniczenia wolności wypowiedzi w sferze dyskursu i debaty politycznej (gdzie ważność tej wolności zyskuje miejsce szczególne), bądź w kwestiach dotyczących interesu publicznego". Wolność ta znajdować musi zastosowanie "nie tylko do informacji i idei, odbieranych przychylnie lub postrzeganych jako nieszkodliwe lub obojętne, ale także do takich, które obrażają, szokują lub niepokoją państwo bądź jakąkolwiek grupę społeczeństwa. Takie są wymagania pluralizmu, tolerancji i otwartości, bez których nie istnieje demokratyczne społeczeństwo". 5 Państwom pozostaje więc "wąski" margines oceny w ograniczaniu swobody wypowiedzi politycznych, gdyż na ogół ograniczeń takich nie da się uznać za "konieczne w społeczeństwie demokratycznym", jak tego wymaga art. 10 ust. 2 Konwencji. Dla ustalenia charakteru wypowiedzi konieczne jest odniesienie się do jej przedmiotu (czy dotyczy ona materii, która bądź ze swej natury, bądź z uwagi na jej kontekst faktyczny, łączy się bezpośrednio z polityką, rozumianą jako proces sprawowania władzy przez osoby do tego powołane), do jej autora (czy 3 O kwestii prejudycjalnej - § 16. 4 Jak wskazano w wyroku ETPCz ( § 22), w V Republice przypadki ścigania karnego za obrazę Prezydenta były częste w okresie prezydentury de Gaulle'a. Już jednak w okresie prezydentury Pompidou miał miejsce tylko jeden taki wypadek, a w kadencji kolejnych prezydentów (Giscard d'Estaing, Mitterand i Chirac) nie skorzystano ani razu z art. 26. 5 Tak już w wyroku EPTCz w sprawie Handyside ( § 59). Leszek Garlicki Pobrane z czasopisma Studia Iuridica Lublinensia http://studiaiuridica.umcs.pl