Gdyby nie taki, lecz inny układ sił politycznych istniał w III wieku p.n.e., to możliwe, że językiem klasycznym nie byłaby łacina, lecz język celtycki -być może galijski. III wiek p.n.e. był okresem największej świetności kultury celtyckiej. Plemiona celtyckie zamieszkiwały najrozleglejsze obszary, jakie udało im się zająć podczas swych wędrówek. Granicę północną tych obszarów wyznaczało Pogórze Niemieckie i południowe obszary Polski; południową -Półwysep Iberyjski, Włochy (głównie dolina

more »

... rzeka Sawa i Półwysep Bałkański; wschodnią -Turcja (okolice dzisiejszej Ankary), a od północy Łuk Karpacki (obszary dzisiejszej Ukrainy); zachodnią -Wyspy Brytyjskie z Irlandią 1 . Jednakże w owym czasie na arenie europejskiej pojawiły się trzy potęgi, które właściwie jednocześnie zaczęły napierać na plemiona celtyckie ze wszystkich stron: Rzymianie -od południa, Dakowie -ze wschodu, a plemiona germańskie -od północy. Celtowie nie byli w stanie stawić czoła tym potęgom, zwłaszcza że nie posiadali przeszkolonych wojsk, jak na przykład Rzymianie. Jeszcze w I wieku p.n.e. język galijski był powszechnie używanym językiem, ale od 52 roku p.n.e., kiedy to Cezar zakończył podbój Galii, rozpoczął się proces romanizacji tamtejszej ludności. W IV wieku n.e. musiał być wciąż językiem codziennego użytku, przynajmniej niektórych społeczności, skoro św. Hieronim ze Strydonu donosił, iż język galacki 2 , przypomina mowę ludności zamieszkującej okolice dzisiejszego Trewiru. Galatowie także stosunkowo wcześnie zostali poddani obcym wpływomw 240 roku p.n.e. dostali się pod kontrolę hellenistyczną, od 168 roku p.n.e. -pod rzymską. Języki celtyckie zniknęły z kontynentu przed VII wiekiem, aczkolwiek zachował się język bretoński. Co do pochodzenia jego dzisiejszej formy istnieją podzielone zdania. Część badaczy uważa, że język ten został przyniesiony na teren Bretanii (Armoryki) w V wieku n.e. wraz z osadnikami z Kornwalii i południowej Walii, którzy opuścili swoje siedziby, między innymi w wyniku naporu plemion germańskich. Inni badacze utrzymują, że obszary Bretanii nie poddały się procesowi romanizacji i tamtejsza ludność zachowała swój dawny język, a fala imigrantów z V wieku przyczyniła się do zmieszania tych odmian języka celtyckiego. Tak więc języki celtyckie zostały zepchnięte na zachodnie krańce Europy -na obszary tzw. krawędzi celtyckiej, którą tworzą: Bretania,