Acta onomastica, ročnik LX, číslo 1-2, red. Pavel Štěpán. Praha 2019, 345 s. Sześćdziesiąty tom czeskiego czasopisma "Acta onomastica" (AOn) wydawanego przez Instytut Języka Czeskiego Czeskiej Akademii Nauk (Ústav pro jazyk český AV ČR) składa się z dwóch zeszytów (została zachowana ciągła numeracja stron). Pierwszy zeszyt, współredagowany przez Jaroslava Davida, obejmuje 14 artykułów w języku angielskim związanych z kilkoma rocznicami, w które obfitował rok 2018 i 2019 -lata zakończone cyframi

more »

... 8 i 9 stanowią ważne punkty zwrotne w historii Europy Środkowej oraz Czech. Dlatego też postanowiono, że zeszyt specjalny AOn będzie poświęcony wydarzeniom politycznym, które znalazły odzwierciedlenie w toponimii krajów środkowoeuropejskich. Wydanie zeszytu zbiegło się w czasie także z inną rocznicą -85. urodzinami czeskiego onomasty Rudolfa Šrámka, któremu jest on dedykowany. W pierwszym artykule "Thematization of place names in opinion journalism: Czech exile politicians' radio speeches between 1938 and 1945" (s. 7-23) Jana Davidová Glogarová i Jaroslav David przyglądają się tematyzacji (lub topikalizacji) nazw miejscowych w wypowiedziach radiowych czeskich polityków emigracyjnych (reprezentujących różne opcje polityczne -od demokratów po komunistów) w okresie II wojny światowej (1938)(1939)(1940)(1941)(1942)(1943)(1944)(1945). Tematyzacja może odbywać się na różne sposoby, jednak w każdym z nich nadrzędną rolę pełni (re)semantyzacja. Autorzy przyglądają się, jak zjawisko to realizuje się poprzez użycie kolokacji, a także poprzez onimiczne aluzje czy symbolizacje dokonujące się w procesie metafory i metonimii. Žaneta Dvořáková w tekście "Polná -a toponym that has become a symbol" (s. 24-35) poświęciła uwagę toponimii miasteczka Polná w czeskiej Wysoczynie, którego nazwa w pamięci zbiorowej Czechów wiąże się z morderstwem Anežki Hrůzovej w 1899 r., o które w okresie początków antysemickiej histerii niesłusznie oskarżono Żyda Leopolda Hilsnera. Autorka na wybranych przykładach pokazała, w jaki sposób wydarzenia te odzwierciedlone zostały w toponimii i urbanonimii miejscowości, a także wskazała na polityczne i marketingowe wykorzystanie potencjału związanych z nimi nazw. Roberto Fontanot w tekście "The Italianization of place names in occupied Yugoslavia during World War II" (s. 36-44) omawia proces italianizacji nazw miejscowych w okresie okupacji terytoriów Jugosławii przez faszystowskie Włochy. Autor wskazuje na duże różnice w jego przebiegu w poszczególnych częściach Jugosławii kontrolowanych przez Włochów -przykładowo w połud niowej Słowenii, gdzie mieszkało ich niewielu, używano zazwyczaj nazw słoweńskich, natomiast w rejonie Rijeki (wł. Fiume) niemal wszystkie nazwy miejscowości uległy italianizacji. Autor przedstawia różne strategie wykorzystywane przez władze lokalne w tym procesie -przywracanie historycznej nazwy włoskiej, adaptacja nazwy słowiańskiej, tworzenie nowego toponimu. W artykule "Böhmisch Gasse, Schillerstrasse, Titova, Školní -one street, many names. Urbanonymy in the Czech borderlands during the 20 th century" (s. 45-62) Tereza Klemensová analizuje zmiany nazw ulic w mieście Jeseník (pol. Jesionik) na Śląsku Czeskim w kontekście dwudziestowiecznych przemian politycznych. Od średniowiecza do 1945 r. miasto zamieszkiwali w głównej mierze Niemcy, stąd też większość nazw ulic była niemiecka. Po zakończeniu okupacji hitlerowskiej i wysiedleniu Niemców Sudeckich okolice Jesionika znalazły się z powrotem w granicach Czechosłowacji pod rządami komunistów i zasiedlone ludnością czeską, co wiązało się z (re)czechizacją toponimii. Po 1989 r. i upadku bloku wschodniego doszło do kolejnej fali zmian nazewniczych. Obie te fale łączy to, że największy udział wśród nowo wprowadzonych nazw mają nazwy This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons AttributionNoDerivatives 4.0 International (CC BYND 4.0) License (https://creativecommons.org/licenses/bynd/4.0/), which permits copying and redistribution, commercial and noncommercial, provided that the article is properly cited.