O zagadkowych materiałach do Niemieckiego atlasu językowego z czasów II wojny światowej Wiadomo było, że materiały stanowiące tłumaczenie 40 zdań na miejscową gwarę zostały zebrane korespondencyjnie przez Georga Wenkera (1852Wenkera ( -1911) ) w XIX wieku, głównie w dwóch turach: w 1879/1880 i 1887 roku. Materiał ten zbierano w celu sporządzenia atlasu gwar niemieckich, mają one jednak też wielkie znaczenie dla dialektologii polskiej, liczne kwestionariusze bowiem zostały wypełnione po polsku

more »

... or. np. Rzetelska-Feleszko 2006; Popowska--Taborska, Rzetelska-Feleszko 2009; Rembiszewska 2012) . Z publikacji Jürga Fleischera (2017) dowiadujemy się wielu szczegółów na temat sposobu i czasu gromadzenia materiałów wenkerowskich, między innymi o tym, że oprócz kwestionariuszy polskich z XIX wieku są też polskie materiały zebrane znacznie później. Na podstawie zachowanych dokumentów autor przedstawia drobiazgowo historię badań, w których korzystano z formularzy G. Wenkera. Podaje dokładne daty rozsyłania kwestionariuszy, różne drobne zmiany w sformułowaniach, jak na przykład w zdaniu pierwszym: "durch die Luft herum" i "in der Luft herum", w zdaniu 16.: "du mußt erst ein Ende wachsen" i "du mußt erst noch etwas wachsen", a także w liczbie tych zdań. W aneksie publikuje teksty pięciu podstawowych wersji tego zestawu. Do ciekawostek należy drobny błąd drukarski w jednej partii rozesłanych formularzy, który oczywiście wpłynął także na odpowiedzi. Dzięki publikacji J. Fleischera mamy dokładny przegląd historii badań, szczegółowe daty rozsyłania formularzy, napływania odpowiedzi i zestawienia liczbowe dla poszczególnych badań, sprostowanie różnych nieścisłości, nowe odkrycia i wszechstronną interpretację. Podstawowy materiał do gwarowego atlasu niemieckiego został zebrany w kilku terminach: pierwsze gromadzenie materiałów z terenu Niemiec północnych i środkowych odbyło się w latach 1879/1880, potem były zapisane materiały w Nadrenii w 1884/1885, w 1887 roku przeprowadzono badania uzupełniające z Niemiec północnych i środkowych, a w oddzielnej akcji w latach 1887/1888 badania dialektów południowoniemieckich. Poza tym G. Wenker, co wcześniej nie było znane, przeprowadził w dwóch miejscowościach badania bezpośrednie. Zostały one wszechstronnie omówione ze szczegółowym ustaleniem dat i z interpretacją zapisów fonetycznych. Później, z wykorzystaniem formularzy G. Wenkera, przeprowadzono wiele dalszych badań: John Meier w Luksemburgu w 1888 lub 1889 roku, Richard Huss projektował sporządzenie atlasu gwar niemieckich w Siedmiogrodzie, ale nie doszło do realizacji tego projektu. Po śmierci G. Wenkera w 1911 roku z inicjatywy jego następcy Ferdinanda Wredego lub w porozumieniu z nim były prowadzone w latach międzywojennych badania według formularzy G. Wenkera w Związku Radzieckim -w niemieckiej wyspie językowej nad Wołgą, w Czechosłowacji,