Ban Biên tập nhận bài: 1/2/2021; Ngày phản biện xong: 8/3/2021; Ngày đăng bài: 25/3/2021 Tóm tắt: Dông là nguyên nhân dẫn đến sự hình thành và phát triển nhiều hiện tượng thời tiết nguy hiểm và có thể gây thiệt hại nghiêm trọng về tài sản và tính mạng con người. Nghiên cứu này trình bày phương pháp cảnh báo dông dựa trên dữ liệu ra đa thời tiết kết hợp với dữ liệu của các trạm định vị sét tại Việt Nam. Kết quả nghiên cứu cho thấy các chỉ tiêu được xem xét khả năng có dông đối với các sản phẩm

more »

... a ra đa là: HMAX ≥ 10 km, ETOPS ≥ 7 km, CMAX ≥ 35 dBZ và CAPPI2 ≥ 40 dBZ. Nếu chỉ sử dụng một trong bốn điều kiện trên trong trường hợp không có sét thì đó là chỉ số chưa tốt và chưa thể sử dụng để xác định dông. Nếu sử dụng hai trong bốn điều kiện đó và không có sét thì đây cũng có thể là một chỉ số để xác định dông nhưng độ chính xác khoảng 72,08%. Kết quả cũng chỉ ra rằng việc kết hợp các tiêu chí trên (HMAX ≥ 10 km, ETOPS ≥ 7 km, CMAX ≥ 35 dBZ, CAPPI2 ≥ 40 dBZ) cùng dữ liệu sét có thể là một chỉ số để xác định dông đạt độ chính xác cao lên đến 86,25%. Từ khóa: Dông; Ra đa thời tiết; Cảnh báo; Định vị sét. Mở đầu Dông được hiểu là hiện tượng khí tượng phức hợp gồm chớp và kèm theo sấm do đối lưu rất mạnh trong khí quyển gây ra. Trong cơn dông cũng thường kèm theo gió mạnh, mưa rào, sấm sét dữ dội, thậm chí cả mưa đá, vòi rồng (ở vùng vĩ độ cao có khi còn có cả tuyết rơi). Nghiên cứu về sét trở nên phổ biến rộng rãi vào cuối thế kỷ 19. [1] giải thích rằng sét đã được quan sát thấy trong không khí, các đám mây đối lưu, các đám mây tầng, các đám mây không tạo ra mưa và phần lớn sét thường xảy ra trong các cơn dông. Trong lĩnh vực khí tượng thủy văn, dông là một trong những hiện tượng thời tiết nguy hiểm được đặc biệt quan tâm do có tác động không nhỏ đến đời sống con người. Theo thống kê của các tổ chức hàng không dân dụng, các vụ tai nạn trực tiếp và gián tiếp do dông sét chiếm hơn 50% tổng số các vụ tai nạn bay do các nguyên nhân khí tượng khác [2] . Nâng cao khả năng nhận biết mưa dông có ý nghĩa quan trọng đối với công tác dự báo, cảnh báo sớm và giảm thiểu rủi ro, thiệt hại do thiên tai gây ra. Bên cạnh vệ tinh khí tượng và thiết bị định vị sét, ra đa thời tiết hiện đại với độ phân giải cao cả về không gian và thời gian chính là phương tiện hữu ích để phát hiện và cảnh báo dông theo thời gian thực hiệu quả. Trên thế giới đã có nhiều công trình nghiên cứu sử dụng số liệu ra đa trong việc giám sát, phát hiện dông, sét [3] [4] [5] [6] [7] . Có nhiều loại chỉ tiêu phát hiện dông bằng phản hồi vô tuyến ra đa (PHVT). Các chỉ tiêu này được xây dựng dựa trên những quan điểm khác nhau về bản chất vật lý của hiện tượng dông. Trong vài thập kỷ trước đây, nhiều nghiên cứu về dông được phát triển dựa trên phân ngưỡng PHVT, ví dụ, [3] đã đề xuất thuật toán TITAN (Thunderstorm