Do najżywiej dyskutowanych nurtów badawczych akademickiej historii sztuki należy w ostatnich latach geografia artystyczna 1 . Narodziła się ona w środku Europy około 1910 r., jednak nie od razu ważną rolę odgrywał w niej namysł nad Europą Środkową. Obszar ten, pojmowany jako odrębny region artystyczny, historycy sztuki zaczęli dostrzegać u schyłku lat sześćdziesiątych XX w., ale przełomowy okazał się dopiero czas około roku 1989. W ostatniej dekadzie badania nad swoistością regionu

more »

... ejskiego nie tylko nie wybrzmiały w historii sztuki, lecz nawet okazały się kluczowe dla powstawania nowych koncepcji metodologicznych, z których bodaj ostatnią, sformułowaną tuż przed 2010 r., jest "horyzontalna historia sztuki". Oczywiście już autorzy starożytni sytuowali opisywane wydarzeniaa także dzieła -nie tylko w czasie, lecz także w przestrzeni. Teoretykom architektury, poczynając od Witruwiusza, nieobce była rozważania nad znaczeniem takich czynników, jak ukształtowanie terenu, klimat lub obyczaje, czego świadectwem jest także Krótka nauka budownicza [--] podług nieba i zwyczaju polskiego z 1659 r. 2 Dawni autorzy nie stosowali kategorii "krajobrazu kulturowego" czy "regionu artystycznego", choć ich dzieła bywały pochwałą poszczególnych krain. Pierwsze wydanie Żywotów najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów Giorgia Vasariego (1550) jest wielką apologią 1 Oprócz prac cytowanych niżej zob.: J. S. Kębłowski, Kilka uwag na temat badań tzw. geografii sztuki, w: Sztuka pograniczy Rzeczypospolitej w okresie nowożytnym od XVI do XVIII wieku, red. A. J. Baranowski, Warszawa 1998, s. 25-44. 2 Krótka nauka budownicza dworów, pałaców, zamków podług nieba i zwyczaju polskiego, oprac. A. Miłobędzki, Wrocław 1957, zwł. s. XXIX-XXXIII. GRAŻYNA JURKOWLANIEC Uniwersytet Warszawski Instytut Historii Sztuki http://dx.