Greek-Turkish relations, Istanbul and british rule in Cyrpus, 1954-59: Some excerpts from the british public archive

Robert Holland
1993 Bulletin of the Centre for Asia Minor Studies  
<p>Τα έγγραφα πού δημοσιεύονταν στην εργασία αυτή κατοπτρίζουν τήν<br />άνάπτυξη τής τουρκικής πολιτικής σε σχέση μέ τήν Κύπρο, μεταξύ τού 1954<br />καί των Συμφωνιών τοΰ Φεβρουάριου τού 1959, μέσα άπό το πρίσμα τής<br />βρετανικής γραφειοκρατίας. Ή επαμφοτερίζουσα, άκόμη καί άδιάφορη στάση<br />τής τουρκικής κυβέρνησης ήταν εμφανείς στά άρχικά στάδια τής διαμάχης.<br />Ή βρετανική τακτική ένθαρρύνσεως τής τουρκικής άνάμειξης κατά τή<br />διάρκεια των συζητήσεων στά 'Ηνωμένα Έθνη το 1954 ήταν
more » ... τό πού διατά-<br />ραξε τήν ισορροπία.<br />Τό ξέσπασμα τής βίας στήν Κύπρο τον 'Απρίλιο τοΰ 1955 προκάλεσε<br />άναμφίβολα τήν τουρκική άνησυχία δτι ή Βρετανία ήταν έτοιμη νά άποσυρ-<br />θεΐ άπό τήν άποικία της, δπως άλλωστε είχε συμβεί άπό άλλα σημεία τής<br />αυτοκρατορίας. Μετά ταΰτα, γιά κάποιο χρονικό διάστημα ό κύριος σκοπός<br />τής "Αγκυρας ήταν απλώς νά θεμελιώσει τό locus standi της σε σχέση μέ τήν<br />Κύπρο καί νά κερδίσει ένα ειδικό καθεστώς κατά τή λήψη τών βρετανικών<br />άποφάσεων. Οί άνθελληνικοί διωγμοί στήν Κωνσταντινούπολη τον Σεπτέμβριο<br />σχεδιάστηκαν μέ τήν προοπτική αυτών τών στόχων.<br />Στή διάρκεια τών διαπραγματεύσεων πού άκολούθησαν μεταξύ τοΰ Κυβερνήτη<br />τής Κύπρου καί τοΰ 'Αρχιεπισκόπου Μακαρίου ('Οκτώβριος 1955<br />-Φεβρουάριος 1956) ή τουρκική κυβέρνηση παρέμεινε στό παρασκήνιο.<br />Τό βρετανικό «σχέδιο» τοΰ 'Ιουνίου τοΰ 1956, στό όποιο γινόταν ειδική<br />(άν καί άκρως επιφυλακτική) άναφορά στήν αύτοδιάθεση τής Κύπρου, ήταν<br />αύτό πού προκάλεσε τις φήμες γιά ενδεχόμενη τουρκική στρατιωτική επιχείρηση.<br />'Εκείνη τήν περίοδο οί τουρκικές επιδιώξεις είχαν διογκωθεί μέ<br />τήν άναγνώριση τής βρετανικής έξάρτησης άπό τή βοήθεια τής "Αγκυρας<br />τόσο στήν Κύπρο, δσο καί όπουδήποτε άλλοΰ στή Μέση 'Ανατολή. Κατόπιν<br />αύτών ή σύγχυση περί τής εγκατάλειψης τής Κύπρου άπό τή βρετανική<br />κυβέρνηση ήταν μέρος μιας υπολογισμένης προσπάθειας νά περισωθοΰν οί<br />άγγλοτουρκικοί δεσμοί. Άπό τήν άνοιξη τοΰ 1957 ή τουρκική κυβέρνηση<br />έχασε σταδιακά τήν έμπιστοσύνη της στούς Βρετανούς. Ό ριζοσπαστικός<br />στόχος της έγινε ή άπόκτηση μεριδίου σέ όποιοδήποτε σύστημα άντικαθι-<br />στοΰσε τελικά τήν άποικιοκρατική άρχή.<br />Τό «σχέδιο Μακμίλλαν» πού άποκαλύφθηκε τόν 'Ιούνιο τοΰ 1958 έπιζη-<br />τοΰσε νά ικανοποιήσει τις τουρκικές επιδιώξεις, στή βάση, ώστόσο, τής<br />συνέχισης τής βρετανικής κυριαρχίας.<br />Ή επιδείνωση τής διακοινοτικής διαμάχης στήν Κύπρο καί ή ένταση<br />στήν εύρύτερη περιοχή κατά τή διάρκεια τοΰ καλοκαιριοΰ καί τοΰ φθινοπώρου<br />τοΰ 1958 σήμαινε δτι τόσο γιά τήν Τουρκία δσο γιά τήν 'Ελλάδα μια </p><p>άπευθείας διαπραγμάτευση για τήν ανεξαρτησία τής Κύπρου προσέφεραν<br />μια λιγότερο επικίνδυνη λύση από μια όποιαδήποτε εναλλακτική συνέχιση<br />τής ανάμειξης τής βρετανικής αρχής.<br />Αύτό ήταν τό κρίσιμο παρασκήνιο των γεγονότων του τέλους του 1958<br />καί των αρχών του 1959, πού θεμελίωσαν τήν ουσιώδη βάση τής μελλοντικής<br />Δημοκρατίας τής Κύπρου, καί έξαιτίας των όποιων οί Βρετανοί βρέθηκαν<br />άντιμέτωποι για πρώτη φορά με ένα ελληνοτουρκικό σχέδιο, στό όποιο<br />δέν είχαν άλλη εναλλακτική δυνατότητα παρά να συναινέσουν. Αύτή ή βάση<br />ήταν, ώστόσο, έμφανώς ιδιόμορφη καί περιλάμβανε πολιτικά καί συνταγματικά<br />στοιχεία τά όποια είχαν προηγουμένως παρουσιαστεί στα βρετανικά<br />σχέδια.</p>
doi:10.12681/deltiokms.102 fatcat:i6ajnmzv3bfpzalpycardzltzm